Artykuł

Robert Maliński

Zaburzenia osobowości


Kwestia zaburzeń osobowości to jeden z najtrudniejszych tematów współczesnej psychopatologii (ze względu na niejasności terminologiczne i etiologiczne itd.). Współcześnie uważa się, że zaburzenia te są trwałymi wzorcami zachowania, przeżywania siebie i innych oraz stosunku do samego siebie i otoczenia, które, ze względu na swoją jakość i ilość utrudniają jednostce prawidłowe funkcjonowanie społeczne, uniemożliwiają lub hamują potencjalne możliwości życiowe i zawodowe. Są też często związane z subiektywnie przeżywanym cierpieniem, chociaż nie zawsze, biorąc pod uwagę obecną narcystycznie zorientowaną formę kultury w jakiej żyjemy, niektóre z zaburzeń osobowości mogą stanowić „atut”. Zaburzenia osobowości są jedną z postaci zaburzeń psychicznych i obejmują różnorodne formy psychopatologiczne. Ze względu na pewne koncepcje teoretyczne dotyczące samego pojęcia osobowości i próby jego operacjonalizacji obecnie wyróżnia się przynajmniej dwie znaczące kategorie tych zaburzeń:

  • zaburzenia cech osobowości, gdzie cecha rozumiana jest jako skrótowy opis określonych zachowań;
  • zaburzenia struktury osobowości, gdzie struktura to określona konfiguracja cech.

To co warto zaznaczyć na samym początku, to trudności diagnostyczne i różnicowanie obu kategorii zaburzeń tj. cech i struktury.

Etiologia


Powszechnie uznaje się, że zadziałanie szkodliwych czynników biologicznych, genetycznych i psychospołecznych, w tym głównie rodzinnych, takich jak niekorzystny przebieg procesu separacji-indywiduacji, brak zaspokojenia podstawowej potrzeby bezpieczeństwa, nadmierna konfliktowość charakteryzująca rodzinę, nadopiekuńczość matki itp., we wczesnych stadiach rozwoju psychicznego człowieka stwarza ryzyko nieprawidłowego rozwoju dziecka, a tym samym powstania różnego rodzaju zaburzeń, które w późniejszym okresie mogą przejawiać się jako zaburzenia osobowości. Pomimo, że początkowe symptomy zaburzeń osobowości pojawiają się zazwyczaj w okresie późnego dzieciństwa lub w wieku młodzieńczym i trwają nadal w okresie dorosłości, ich rozpoznawanie jest stosunkowo rzadkie przed 16-17 rokiem życia - poza klinicystami zorientowanymi stricte analitycznie - głównie z powodu kształtującej się jeszcze psychiki młodego człowieka i wiary w możliwość konstruktywnego poradzenia sobie z pojawiającymi się w tym okresie zadaniami rozwojowymi (patrz koncepcja Eriksona), oraz radzenia sobie z napotkanymi trudnościami.

Klasyfikacja zaburzeń osobowości


Zgodnie z obowiązującym systemem klasyfikacji europejskiej ICD-10 zaburzenia osobowości podzielono ze względu na kryterium, jakim są grupy cech odpowiadające najczęstszym lub najbardziej wyrazistym wzorcom zachowań, tym samym wyodrębniono następujące, główne postacie zaburzeń osobowości:

  • Osobowość paranoiczna (zaburzenie to cechuje się między innymi: nadmierną wrażliwością na niepowodzenie i odrzucenie ze strony innych, tendencją do długotrwałego przeżywania przykrości, postawą ksobną, tendencją do zniekształcania codziennych neutralnych lub przyjaznych doświadczeń jako działań wrogich).

  • Osobowość schizoidalna (charakteryzująca osobę jako chłodną emocjonalnie, o ograniczonej zdolności do przeżywania ciepłych i przyjaznych uczuć wobec innych, prawie stale preferującą samotność, nieposiadającą bliskich przyjaciół i charakteryzującą się brakiem potrzeby takich związków, z wyraźnym pochłonięciem światem fantazji i nadmierną introspekcją oraz niewrażliwością wobec obowiązujących norm).
  • Osobowość dyssocjalna (charakteryzująca się nieliczeniem się z uczuciami innych, lekceważeniem norm społecznych, łamaniem ich, niemożnością utrzymania trwałych związków z innymi, niezdolnością do przeżywania poczucia winy, skłonnością do obwiniania innych, bardzo niską tolerancją na frustrację).
  • Osobowość chwiejna emocjonalnie z podtypem impulsywnym i podtypem borderline (charakteryzująca się niestabilnością emocjonalną, częstymi wybuchami gwałtownych zachowań w odpowiedzi na krytykę ze strony innych, niezróżnicowanym obrazem samego siebie, częstym występowaniem uczucia pustki, wchodzeniem w związki prowadzące do kryzysów emocjonalnych).
  • Osobowość histroniczna (cechująca się przesadnym dramatyzowaniem i wyrażaniem emocji, płytką i chwiejną uczuciowością, nadmierną koncentracją na atrakcyjności fizycznej, uwodzicielskością, stałym poszukiwaniem nowych podniet).
  • Osobowość anankastycznma (cechująca się nadmiernym perfekcjonizmem, przywiązaniem do szczegółów, skrupulatnością, sztywnością i uporem, dużą ilością wątpliwości i ostrożnością w działaniu).
  • Osobowość unikająca lub lękowa (cechująca się ograniczonym stylem życia z powodu przeżywania nadmiernego lęku, obawą przed wchodzeniem w bliższe związki z ludźmi, poczuciem niższości w stosunku do innych, uczuciem napięcia i niepokoju często o charakterze wszechogarniającym).
  • Osobowość zależna (cechuje się przyzwalaniem innym osobom do przejęcia odpowiedzialności za swoje życie, nadmierną obawą przed opuszczeniem przez osobę bliską, podporządkowaniem własnych potrzeb potrzebom innych osób, od których jest zależna, poczuciem bezradności lub niewygody w sytuacjach osamotnienia).
  • Inne określone zaburzenia osobowości obejmująca zaburzenia narcystyczne, ekscentryczne bierno – agresywne, psychoneurotyczne.

Leczenie zaburzeń osobowości


Za główną i najbardziej skuteczną metodę leczenia większości zaburzeń osobowości, poza zaburzeniami antysocjalnymi, uznaje się psychoterapię długoterminową zorientowaną analitycznie, chociaż coraz więcej jest też doniesień o skuteczności terapii behawioralno-poznawczej. Leczenie wspomnianych zaburzeń jest uznawane za trudne, wymagające od terapeuty dużego doświadczenia, wglądu we własne problemy oraz stałej superwizji. W zależności od głębokości zaburzenia występującego u pacjenta może być wspomagane farmakoterapią stosowaną przez lekarza psychiatrę.





Opublikowano: 2005-12-18



Oceń artykuł:


Skomentuj artykuł
Zobacz komentarze do tego artykułu