Artykuł

Andrzej Święcki

Andrzej Święcki

Diagnoza uzależnienia - kiedy ryzykowne picie zmienia się w alkoholizm?


Gdy używamy alkohol, pod różnymi postaciami, potencjalnie jesteśmy narażeni na uzależnienie. Statystycznie bowiem 20% spośród tych, którzy piją alkohol, staje się alkoholikami. Nie chciałbym skupiać się teraz na odpowiedzi, dlaczego tak się dzieje. Natomiast przyjrzę się podstawowym zmianom występującym u osoby spożywającej alkohol, które świadczą o pojawieniu się uzależnienia.

Woronowicz opiera kryteria rozpoznawania uzależnienia na objawach, jakie zachodzą w organizmie pod wpływem długotrwałego picia alkoholu. Symptomy te można ustalić po innym niż dotąd zachowaniu, zmianach odczuwanych subiektywnie przez pacjenta oraz po zmienionym stanie psychobiologicznym. Do postawienia prawidłowej diagnozy potrzebne jest uwzględnienie czynników zewnętrznych i wewnętrznych, stopnia nasilenia objawów oraz częstości ich występowania. Diagnoza taka jest wypadkową objawów somatycznych psychicznych i społecznych, które występują w określonym kręgu kulturowym.

Do zmian w zachowaniu osoby uzależnionej zaliczamy:
  • sposób picia - taki, który nie odpowiada pod względem pory, okoliczności i ilości wypijanego alkoholu normom przyjętym przez dany krąg kulturowy (picie alkoholi niespożywczych, picie samotne).
  • wysokie dobowe dawki alkoholu - przyglądając się tej zmianie trzeba uwzględnić wagę ciała, sposób odżywiania ogólny stan zdrowia, sposób rozkładania poszczególnych dawek a także trudności w uzyskaniu rzetelnych danych na ten temat od osoby pijącej;
  • zmniejszenie się różnorodności zachowań związanych z piciem - całkowita abstynencja albo picie alkoholu w dużych ilościach;
  • osłabienie zdolności do reagowania na negatywne komunikaty dotyczące picia - chodzi tu o picie alkoholu pomimo wyraźnych uwag ze strony rodziny, przyjaciół a także pojawiających się problemów zdrowotnych, prawnych, finansowych, za przyczynę, których można jednoznacznie uznać picie alkoholu.

Zmiany subiektywne czyli te, które osoba pijąca może zaobserwować w sobie to:
  • utrata kontroli picia - polega na tym, że osoba uzależniona nie potrafi kontrolować rozpoczętego picia, ma także trudności w powstrzymaniu się od rozpoczęcia picia - nie potrafi zrealizować podjętej decyzji, że wypije teraz tylko jeden czy dwa kieliszki, jak zacznie pić to pije dotąd, aż zabraknie alkoholu lub nie będzie w stanie pić dalej;
  • głód alkoholowy - osoba uzależniona odczuwa wielką chęć do napicia się alkoholu (trudno jest obiektywnie stwierdzić istnienie tego stanu dlatego niezbędny jest tu wgląd samej osoby pijącej); stan głodu alkoholowego przyczynia się do nawrotu choroby;
  • koncentracja na alkoholu - do tego stopnia, że osoba uzależniona zapomina o sprawach rodziny, o swoim zdrowiu, o pracy zawodowej.


Do zmian psychobiologicznych Woronowicz zalicza:
  • zespół abstynencyjny (zespół odstawienia) - występuje po dłuższym okresie picia, w trakcie "ciągu" lub podczas próby jego przerwania, kiedy nastąpi obniżenie poziomu alkoholu we krwi; organizm osoby uzależnionej zaczyna reagować w dość niepokojący sposób, tak jakby domagał się dalszych porcji alkoholu. Objawy ostrego zespołu abstynencyjnego można obserwować na przykładzie reakcji poszczególnych układów wewnętrznych organizmu:
    - przewód pokarmowy - brak łaknienia, nudności, biegunki;
    - układ krążenia - przyspieszenie akcji serca, zaburzenia rytmu, podwyższone
    ciśnienie krwi;
    - układ wegetatywny - wzmożona potliwość, rozszerzone źrenice, suchość śluzówek jamy ustnej.
    Rozpoznaje się też objawy charakterystyczne dla przeziębienia i stanów grypowych takich jak bóle mięśniowe, podwyższona ciepłota ciała, bóle głowy a ponadto silne drżenia rąk a nawet całego ciała. Występują także objawy przypominające nerwicę: nadpobudliwość, niepokój, lęk, oraz zaburzenia snu i obniżenia nastroju.
    Jeśli osoba przeżywająca taki stan nie otrzyma w porę właściwej opieki, zaczyna "leczyć" się sama alkoholem, łagodząc trudne do zniesienia objawy abstynencyjne.
  • zespół rzekomo abstynencyjny ("suchy kac") - może wystąpić nawet po okresie długiej abstynencji od alkoholu; objawy są podobne do tych jakie opisane są wyżej, tak jakby osoba uzależniona właśnie przerwała picie - stan taki może utrzymywać się przez kilka dni, co doprowadza często do sięgnięcia po znieczulającą substancję, dobrze jej znaną z okresu picia;
  • przewlekły zespół abstynencyjny - może się utrzymywać po ustąpieniu ostrych objawów abstynencyjnych przez okres wielu miesięcy; objawia się obniżeniem nastroju, zaburzeniem koncentracji i upośledzeniem abstrakcyjnego myślenia, kłopotami z pamięcią "świeżą", podatnością na stres, apatią lub nadpobudliwością emocjonalną;
  • "padaczka alkoholowa", czyli drgawkowe napady abstynencyjne - mogą wystąpić w ramach zespołu abstynencyjnego; od klasycznych napadów drgawkowych padaczki pourazowej odróżnia je to, iż występują one tylko wtedy, gdy zostało przerwane picie alkoholu; u osób, które utrzymują abstynencje przez dłuższy czas, ataki padaczki nie mają miejsca;
  • picie alkoholu, ze świadomością, że objawy abstynencyjne ustąpią - ("klinowanie") świadczy o dużym wyćwiczeniu w piciu; osoba uzależniona leczy się substancją, która doprowadziła do zatrucia jej organizmu nie pozwala to na przerwanie picia;
  • zmiana tolerancja na alkohol - jest wynikiem długiego używania substancji, co spowodowało neurofizjologiczną adaptację synaps; wytwarzają się enzymatyczne układy adaptacyjne; po kilku czy kilkunastu latach dochodzi do obniżenia tolerancji - w efekcie musimy pić coraz więcej, aby osiągnąć satysfakcjonujący nas stan;
  • tolerancja krzyżowa - polega na tym, że przyzwyczajony do alkoholu organizm potrzebuje większą dawkę środków przeciwbólowych, czy nasennych, niż ta, którą zalecił lekarz, aby został osiągnięty oczekiwany efekt.

W powyższym opisie można dostrzec przybliżone i rozwinięte kryteria uzależnienia, jakie podaje Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób, Urazów i Przyczyn Zgonów ICD-10. Klasyfikacja ta wprowadza jeszcze dwa pojęcia, ważne dla diagnozowania zespołu uzależnienia od alkoholu: "zaburzenia związane z piciem napojów alkoholowych" oraz "picie szkodliwe". Pierwsze z nich oznacza dysfunkcję natury somatycznej, psychicznej i społecznej, która jest bezpośrednim skutkiem picia szkodliwego albo uzależnienia. Opis "zaburzeń związanych z piciem alkoholu" zgodnie z klasyfikacją ICD-10 powinien obejmować:
- charakterystykę natury i stopnia zaawansowania uzależnienia,
- rodzaj i nasilenie niesprawności,
- nasilenie czynników indywidualnych i środowiskowych mających wpływ na problemy związane z piciem alkoholu.

Kategorię "picie szkodliwe" wprowadzono dla pełnego opisu problemów pojawiających się u osoby uzależnionej. Jest to model picia alkoholu powodujący powstawanie szkód zdrowotnych, w formie zaburzeń stanu somatycznego (np. marskość wątroby z powodu przewlekłego picia) lub psychicznego (np. stany depresyjne spowodowane nadmiernym piciem).

Innym ważnym terminem szczególnie dla wstępnego rozpoznania jest "picie ryzykowne". Nie zostało ono umieszczone w klasyfikacji ICD-10. Prawdopodobnie dlatego, iż termin ten nie charakteryzuje samego uzależnienia. W praktyce stan ten można opisać jako częste picie alkoholu w dużych ilościach, nie powodujące na razie występowania innych wymienionych powyżej objawów, mogących świadczyć o uzależnieniu.

Babor definiuje picie ryzykowne jako: "utrwalony model picia alkoholu rodzący wysokie ryzyko zaistnienia poważnych szkód dla zdrowia psychicznego i fizycznego w przyszłości, nie przynoszący natomiast wyraźnych skutków w postaci zmian stanu somatycznego i psychicznego w chwili obecnej" (Babor T.F. i in. 1996, s. 23). Przy ocenianiu rozmiarów ryzyka przyszłych szkód należy uwzględnić poziom i model spożycia alkoholu a także inne czynniki np.: wywiad rodzinny.

Chciałbym jeszcze raz zwrócić uwagę na pojęcie "picie ryzykowne". Rozpoznanie tego sposobu używania alkoholu może być sygnałem ostrzegawczym. Jest to pierwsza jaskółka zwiastująca możliwość pojawienia się uzależnienia od alkoholu, jeżeli oczywiście dalsze picie w taki sposób będzie kontynuowane. Wszystko teraz zależy od tego jak długo organizm będzie przyzwyczajał się. Jeżeli zostanie zlekceważony etap picia ryzykownego, szanse na znalezienie się wśród osób uzależnionych osób zdecydowanie rosną.


    Autor jest psychoterapeutą, prowadzi indywidualną psychoterapię osób dorosłych w podejściu integratywnym. Rekomendowany trener warsztatu umiejętności psychospołecznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. Absolwent Papieskiego Wydziału Teologicznego w Warszawie. Zobacz także: www.kurelacji.pl.


Bibliografia


  • Babor T. F., de la Fuente R.J., Saunders J., Grant M.: Test rozpoznawania zaburzeń związanych z piciem alkoholu AUDIT, Publikacja Światowej Organizacji Zdrowia, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa 1996.
  • Woronowicz B. T.: Alkoholizm jako choroba, PARPA, Warszawa 1995



Opublikowano: 2004-10-10



Oceń artykuł:


Skomentuj artykuł
Zobacz komentarze do tego artykułu

Zobacz więcej komentarzy