Nawigator

Strona główna

Katalog

Reklamy

Artykuł

Iwona Zaniewska

Depresja i PTSD - współwystępowanie i leczenie

Niskie poczucie własnej wartości, poczucie bezradności i beznadziejności, nadmierne lub nieuzasadnione poczucie winy, bezsenność. To uczucia i przekonania, które towarzyszą osobom po stracie, bolesnych doświadczeniach lub jako konsekwencja udziału w traumatycznych wydarzeniach. Jeżeli pacjent zgłasza się do lekarza lub psychologa z takimi objawami to bardzo wstępną diagnozą może być zarówno PTSD, jak i depresja. Analizując objawy depresji można stwierdzić, że wiele z nich pokrywa się z objawami PTSD i mogą one współwystępować w tym samym czasie.

PTSD i depresja - współwystępowanie i mechanizmy rozwoju

W PTSD jednym z kryteriów diagnostycznych są m.in. uporczywe objawy podwyższonego pobudzenia, takie jak trudności z zasypianiem i snem, drażliwość lub wybuchy gniewu, trudności z koncentracją, nadmierna czujność, przesadna reakcja na niespodziewane bodźce. Występują także zaburzenia poznawcze związane z traumą, takie jak niskie poczucie własnej wartości, poczucie bezradności i beznadziejności, nadmierne lub nieuzasadnione poczucie winy [1]. W depresji objawy są bardzo podobne. Towarzyszy jej obniżony nastrój, bezsenność, zmęczenie, poczucie braku wartości, kłopoty z koncentracją oraz myśli o śmierci i myśli samobójcze [2].

Depresja, obok np. lęku czy zaburzeń nastroju może być jednym z objawów rozwijających się po zdarzeniu traumatycznym i wtórnie współwystępującymi z PTSD. Świadczą o tym m.in. wyniki uzyskane w amerykańskim badaniu ofiar zamachu w Oklahoma City. Udowodniono w nich, że traumatyczne wydarzenia spowodowały wzrost do 23 proc. liczby osób, u których zdiagnozowano depresję, w porównaniu do 13 proc., który miały depresję przed zamachem. Natomiast w amerykańskim badaniu narodowym wykazano również, że u osób z PTSD depresja występuje blisko 3 do 5 razy częściej niż u osób bez PTSD [3].

Udział w zdarzeniach, które są zagrażające dla zdrowia czy życia jednostki, może zatem wywołać zarówno zespół stresu pourazowego, jak i depresję. Rozwój depresji w wyniku udziału z traumatycznym zdarzeniu jest wynikiem m.in. posiadanych schematów poznawczych na temat siebie i świata Według Foa i wsp. (Foa, Rothbaum, 1998) [4] posiadanie negatywnych schematów poznawczych determinuje obraz traumy i wpływa na postrzeganie jej albo jako konsekwencji błędu jednostki, albo przekonań o braku wpływu na napływające zdarzenia i postrzeganie sytuacji i reakcji jako zagrażającej integralności jednostki. W wyniku udziału w stresującej sytuacji aktywowane też są posiadane schematy powstałe w wyniku przykrych doświadczeń z przeszłości, doprowadzając do pojawiania się negatywnych, automatycznych myśli i w konsekwencji rozwoju depresji.

Depresja może pojawić się także jako skutek poczucia winy z powodu niezdolności pomocy osobom, które np. zginęły w wypadku. Często takim przeżyciom towarzyszy przeczucie, że osoby ocalałe przyczyniły się do ich śmierci oraz przekonanie, że nie zasłużyli na życie bardziej, niż ci, którzy zginęli. Wewnętrzne atrybucje polegające na przypisywaniu sobie winy lub oskarżaniu siebie za wystąpienie traumatycznego zdarzenia sprzyja rozwojowi zaburzenia (Joseph, Brewin i inni 1993) [5], a jednocześnie negatywne przekonania, co do własnej osoby, krytyczna ocena rzeczywistości i negatywne postrzeganie przyszłości wpływa na rozwój zaburzeń depresyjnych.

Na rozwój PTSD, mają wpływ zarówno cechy indywidualne jednostki, w tym posiadane schematy poznawcze czy wyuczone sposoby reagowania, rodzaj sytuacji stresujących oraz stan, w jakim znajduje się jednostka w chwili zdarzenia. Zatem nie tylko jeden czynnik decyduje o rozwinięciu zaburzenia. Możemy mówić o interakcji tych czynników oraz innych zmiennych, które mogą determinować powstanie stresu traumatycznego. Na rozwój symptomów PTSD znaczący wpływ ma stan jednostki, w której znalazła się ona w wyniku wystąpienia krytycznego zdarzenia. Zatem osoby, które w chwili traumatycznych zdarzeń miały depresję, z powodu braku odpowiednich umiejętności przetwarzania bodźców i poczucia bezradności oraz nieefektywnych strategii radzenia sobie ze stresem, są bardziej podatne na rozwój zespołu stresu postraumatycznego.

Według Dudka (2003) [6] w procesie rozwoju PTSD należy uwzględnić 3 fazy: okres przedtraumatyczny, okres traumy, okres postraumatyczny. W pierwszej z faz najważniejszymi czynnikami są cechy jednostki, takie jak osobowość, temperament, zdolności i płeć, oraz stan psychiczny i fizyczny jednostki, w której się znajduje przed wystąpieniem zdarzenia traumatycznego. Podczas zdarzeń traumatycznych, w okresie traumy ważnym elementem są: siła bodźca, reprezentacje poznawcze zdarzenia, jego ocena oraz emocje i reakcje fizjologiczne. Czynniki z dwóch poprzednich faz warunkują reakcję w okresie potraumatycznym w zakresie przetwarzania informacji o traumie, ocenę zdarzenia, emocje towarzyszące wspomnieniom o zdarzeniu oraz posiadane przez jednostkę strategie zaradcze i kontekst społeczny. Istotnym elementem w fazie potraumatycznym są emocje, które decydują o skali i sile przeżywanych zdarzeń, a tym samym stanowią o podatności na rozwój PTSD. O sile przeżywanych emocji świadczą cechy jednostki, poziom emocji, który jest tym wyższy im silniej emocjonalnie jednostka przeżyła wydarzenie, stosowane strategie radzenia sobie ze stresem oraz kontekst społeczny w zakresie uzyskania zrozumienia i wsparcia.

Dowodów na współwystępowanie PTSD i depresji dostarczają badania Walter Reed Army Institute of Research, przeprowadzone w latach 2004-2007 wśród 18 305 żołnierzy uczestniczących na misjach w Iraku i Afganistanie. Badanie prowadzone było dwukrotnie: 3 i 12 miesięcy po powrocie z misji. Rozpowszechnienie PTSD wahało się od 5,6 do 11,3 procent, a depresji od 5 do 8,5 proc., przy czym, w drugim badaniu, wśród żołnierzy przebywających w rezerwie, wskaźnik PTSD i depresji był znacznie wyższy niż wśród tych, którzy pozostali aktywni zawodowo [7]. Badania współwystępowania depresji i PTSD, prowadził też Kessler (1995) [8]. Ciężka depresja zdiagnozowana została u 48,5 proc. kobiet i 47,9 proc. mężczyzn z PTSD i odpowiednio 18,8 i 11,7 proc. bez PTSD

PTSD i depresja - leczenie

Celem leczenia zaburzeń PTSD jak i depresji jest przywrócenie kontroli nad sobą i rzeczywistością oraz odzyskanie poczucia siły i kontroli. [9] Skuteczną metodą leczenia PTSD jest stosowanie zarówno psychoterapii, jaki farmakoterapii (Vargas i Davidson, 1993) [10]. Podobne wnioski wypływają z badań nad leczeniem depresji (Hollon, Beck, 1994; Hollon, DeRubeis, Evans, 1996) [11].

W rozwiniętym zespole PTSD stosuje się leki przeciwdepresyjne i stabilizatory nastroju [12]. Rodzajem leku przeciwdepresyjnego stosowanego również w PTSD są selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI): citalopram (Celexa), fluoksetyna (Prozac), paroksetyna (Paxil) i sertralina (Zoloft) [13].

Ponieważ objawy PTSD i depresji mogą się nakładać, leczenie, które pomaga w PTSD może również prowadzić do wyleczenia z depresji. W leczeniu tych problemów najskuteczniejsza okazała się terapia poznawczo-behawioralna (CBT). Psychoterapia ta koncentruje się na problemach tu i teraz oraz pomaga identyfikować i zrozumieć irracjonalne przekonania. CBT dostarcza sposobów radzenia sobie z myślami automatycznymi oraz korygowania zaburzeń w przetwarzaniu informacji, prowadzi także do restrukturyzacji negatywnych przekonań. W przezwyciężaniu lęku i leczeniu obu zespołów pomaga realizacja zadań domowych, która przyczynia się do stopniowego nabywania nowych umiejętności radzenia sobie z trudnościami i negatywnymi przekonaniami. Zatem CBT może pomóc pacjentom zmienić negatywny styl myślenia i działania, które mogą prowadzić zarówno do depresji i PTSD.

Podsumowanie

Stres odgrywa dużą rolę w patogenezie zespołów depresyjnych, natomiast zaburzenia depresyjne mogą przyczynić się do rozwoju PTSD. Skuteczne metody zarówno farmakologiczne, jak i psychoterapeutyczne pomagają w leczeniu tych współwystępujących zaburzeń. Uzupełnieniem stosowanej przez lekarza i psychoterapeutę terapii, w jednym i drugim przypadku jest również zrozumienie i wsparcie ze strony bliskich, rodziny oraz ich pomoc w poradzeniu sobie ze skutkami krytycznych wydarzeń doświadczonych przez jednostkę.

Autorka od 11 lat zajmuje się public relations. Obecnie jest studentką psychologii o specjalności społeczna psychologia kliniczna w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie. Jej główne zainteresowania w zakresie psychologii dotyczą stresu, PTSD i interwencji kryzysowej.

Przypisy

Bibliografia

Dudek B, Koniarek J. (2004) Osobowościowe uwarunkowania rozwoju zaburzenia po stresie traumatycznym. W: : Strelau, J. (red.) Osobowość a ekstremalny stres. Gdańsk: GWP.
Lis-Turlejska M. (2002). Stres traumatyczny. Występowanie, następstwa, terapia. Wydawnictwo Akademickie ?Żak.
Terelak, J. F. (2008). Człowiek i stres. Warszawa - Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Branta.
Zdankiewicz-Ścigała, E. i Przybylska, M. (2002). Trauma: proces i diagnoza: mechanizmy psychoneurofizjologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.

Sonda

Czy kiedykolwiek chorowałeś (-aś) na depresję?

Opublikowano: 2011-08-21

Ten artykuł nie ma jeszcze żadnych komentarzy. Skomentuj artykuł