Artykuł

Iwona Kubis

Iwona Kubis

Motywacja "od" i motywacja "do" w terapii


Istnieje wiele systemów motywacji i typologii motywacyjnych. W niniejszym artykule przyjrzymy się motywacji przez pryzmat metaprogramów i ich użyteczności w terapii.

Metaprogram to pewne uogólnienie, generalizacja tego, jak w danej sytuacji i danej chwili człowiek przetwarza napływające do niego informacje. Zbiór metaprogramów to swego rodzaju "programy-filtry", które wpływają na nasze myślenie i procesy decyzyjne.

Wymienia się następujące metaprogramy:
  • dążenie - unikanie;
  • ja - inni;
  • autorytet zewnętrzny - autorytet wewnętrzny;
  • podobieństwa - różnice;
  • ogólny - szczegółowy;
  • opcje - procedury.

W niniejszym opracowaniu zajmiemy się pierwszym i trzecim mataprogramem. Znajomość i wykorzystanie metaprogramów pomaga terapeucie lepiej i efektywniej komunikować się z pacjentem. Świadomość własnego metaprogramu wspiera samego pacjenta w procesie terapeutycznym, przez który przechodzi. Jeśli pacjent wspólnie z terapeutą określą najlepszy i najbardziej efektywny system motywacji u pacjenta - jest to silną "dźwignią", a nawet "zwrotnicą" terapeutyczną. Bardzo często zdarza się właśnie tak, że prawdziwego zwrotu w terapii udaje się dokonać, kiedy skutecznie dotrzemy do człowieka. A skutecznie dotrzemy wtedy, kiedy będziemy posługiwać się jego "kodem" motywacyjnym i decyzyjnym.

Każda osoba, z którą terapeuta prowadzi rozmowy, w specyficzny dla siebie sposób przetwarza odebrany przekaz, na który składają się słowa, mimika, mowa ciała, tembr i ton głosu - a co za tym idzie - osoba ta odpowiednio do tego typu odbioru motywuje się, podejmuje decyzje, znajduje rozwiązania.

Znajomość tych różnic i zdolność do rozpoznawania metaprogramów u pacjenta pozwoli dostosować przekaz terapeutyczny tak, aby zawsze odnieść zamierzony cel w komunikacji i skuteczniej realizować cele terapeutyczne. Pacjent, świadom tego, że reprezentuje dany typ metaprogramu, może zacząć używać go świadomie. Warto pamiętać, że nie ma lepszego i gorszego stylu motywacji. Ważne, aby była ona skuteczna.

Jeżeli dowiesz się, że jesteś, np.: unikaniowcem motywowanym zewnętrznie - wykorzystaj to jako narzędzie do skutecznej motywacji.

Jak rozpoznać metaprogram?


Prowadząc rozmowę diagnostyczną, identyfikując obszary do terapii ? pytają pacjenta o problemy z jego perspektywy ? można dowiedzieć się, jakim metaprogramem się posługuje.

Ludzie "do" - dążeniowcy (strivers)


Z reguły nie mają problemu z formułowaniem celów i potrafią dobrze skoncentrować się na postawionym celu. Ich cel, wszelkie działania zmierzają w kierunku tego, czego chcą, rzeczy lub ludzi, których lubią.

Są podatni na "marchewkę" - bardzo dobrze motywuje ich do działania możliwość uzyskania nagrody. W negatywach niestety jest u nich to, że bardzo trudno, lub wcale nie zauważają trudności, problemów, które stoją na drodze do osiągnięcia celów (można powiedzieć, że są tak zapatrzeni w cel, że ignorują trudności), i co więcej nie mają zdolności rozpoznawania potencjalnych przeszkód.

Mają też skłonność do bagatelizowania ewentualnych albo już występujących skutków swoich działań.

Jak rozpoznać dążeniowca?

  • Dążeniowiec będzie mówił czego chce (a NIE czego nie chce), co zyska, co zdobędzie, co osiągnie, o rzeczach, które chce mieć, ludziach, którymi chce się otaczać.
  • Użyje sformułowań typu: chcę zapewnić sobie/mieć /posiadać/umieć/dowiedzieć się/uzyskać/zdobyć.

Ludzie "od" - unikaniowcy (avoiders)


Są przeciwieństwem dążeniowców. Motywują się do działania tym czego chcą uniknąć, czego się boją, czego nie chcą i w związku z tym zdecydowanie działa na nich "kij" Często mają problemy z formułowaniem celów. Nie potrafią dobrze skoncentrować się na wyznaczonym celu. Ich cel, wszelkie działania idą w kierunku oddalania się, trzymania się z daleka od tego, czego nie chcą, od rzeczy lub ludzi, których nie lubią. Najlepiej motywuje ich możliwość uniknięcia kary (nieprzyjemnych skutków swojego lub czyjegoś działania).

Jak rozpoznać unikaniowca?

Unikaniowiec najczęściej będzie mówił o tym czego nie chce, o sytuacjach, ludziach, stanach emocjonalnych, których chce uniknąć, o rzeczach, których chce się pozbyć. Powie na przykład:

  • Chcę uniknąć chorób, które mogą mi się przytrafić, jeśli...
  • I żebym nie musiał mieszkać w jakimś fatalnym mieszkaniu na starym PRL-owskim osiedlu
  • Chciałabym, aby moje dzieci nie musiały się wstydzić takiego ojca.

Zdarza się, że unikaniowiec na pytanie z kategorii "Czego pragniesz?" - odpowie, - "No wiesz, nie chciałbym..."

Unikaniowcy mają bardzo cenną umiejętność: potrafią dostrzegać już występujące lub przyszłe negatywne skutki podejmowanych działań, co często chroni ich przed złymi skutkami, przez to, że tych działań po prostu nie podejmują. Jak jednak ocenić, czy nie rezygnują w ten sposób z szans, bo widzą w nich jedynie zagrożenie? Nie da się tego jednoznacznie stwierdzić.
Podobnie nie da się - w zależności od sytuacji - jednocześnie być i jednym typem i drugim. Ale można jak najlepiej wykorzystać w procesie terapeutycznym charakterystyczne zachowania i słowa - klucze, które dla danego typu motywacji są właściwe.

Przy budowaniu motywacji warto też skorzystać z teorii zewnętrznego i wewnętrznego autorytetu. Zewnętrzne i wewnętrzne wskaźniki autorytetu:

"Zewnętrzni"

  • Mają skłonność do poddawania się decyzjom innych ludzi.
  • Mogą sprawiać wrażenie osób, które mają trudność w podjęciu decyzji.
  • Aby nabrać przekonania, czy dobrze wykonują swoją pracę, zadania, czy dobrze działają - potrzebują opinii innych osób.
  • Również dla potwierdzenia własnego zdania potrzebują opinii czy zachowań innych ludzi, łatwo przejmują ich przekonania.


"Wewnętrzni"

  • W formułowaniu swoich osądów opierają się na własnych kryteriach, sądach, na własnym pojmowaniu co jest właściwe, a nie na sądach innych ludzi.
  • Sami, "wewnątrz siebie" podejmują decyzję, czy określone wybory są dla nich korzystne.

Czy to oznacza, że ludzie "zewnątrzsterowni", dla których terapeuta jest, w sposób oczywisty, autorytetem - są bardziej współpracujący w terapii i lepiej poddają się procesowi terapeutycznemu? Niekoniecznie.

Osobę motywowaną z wewnątrz trzeba przekonać do tego, że ona i tylko na ma wpływ na własny proces terapeutyczny poprzez podjęte decyzje i działania.

Dlatego w pracy terapeuty ważne jest, aby mieć na uwadze to, że ludzie różnią się systemami motywacji. I że trzeba wybrać dla danego pacjenta odpowiedni sposób pracy. Uważny terapeuta będzie zwracał uwagę na przykład na to, aby w pracy z pacjentem z osobowością bierno-zależną nie przywiązywać pacjenta do zbyt częstych spotkań-sesji (szczególnie, jeśli ten typ pacjenta na to nalega) i do siebie, wręcz przeciwnie - maksymalnie go usamodzielniać. To - z cała pewnością - typ pacjenta motywowany zewnętrznie.

Dodajmy jeszcze do tego kolejny podział. Czy nasz pacjent motywowany zewnętrznie to unikaniowiec, czy dążeniowiec? Dla motywowanego zewnętrznie unikaniowca użyjemy w terapii odpowiednich interwencji terapeutycznych. Dla motywowanego zewnętrznie dążeniowca przydatne będą inne stwierdzenia. W poniższej tabeli przedstawiono przykładowe interwencje terapeuty dla wyżej wymienionych i pozostałych dwóch typów.

Typ autorytetu Dążeniowiec - przykłady Unikaniowiec - przykłady
Zewnętrzny Ostatnio przeprowadzone badania pokazują, że lepsze i szybsze efekty osiągniesz, gdy...

Okazuje się, że większość ludzi zadowolonych z życia stosuje się do zaleceń tej metody. 		Profesor X dowiódł ostatnio, że wczesna profilaktyka pozwala zapobiec rozwojowi choroby (zaburzenia).

Większość pacjentów, którzy osiągnęli postępy w terapii - konsekwentnie unika takich miejsc i ludzi...
Wewnętrzny Im bardziej skupisz się na codziennym powtarzaniu ćwiczeń, wybierając taką porę, która jest dla Ciebie najlepsza - tym szybciej nastąpi pozytywna zmiana!

To zależy tylko od Pana, czy zechce Pan już dziś zrobić pierwszy krok w celu poprawy jakości swojego życia.
Sam wiesz, że w ten sposób unikniesz dalszych problemów. I to jest tylko i wyłącznie Twoja decyzja, czy tak zrobisz.

Ja nie mogę Pani do tego przekonać ani nakłonić. Pani musi to zrobić sama - jeśli chce Pani uniknąć jeszcze większych strat.



    Autorka jest absolwentką Uniwersytetu Warszawskiego (filologia rosyjska), a także absolwentką studiów podyplomowych Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej oraz Studium Terapii Uzależnienia i Współuzależnienia przy Instytucie Psychologii Zdrowia w Warszawie (2012). Trener i coach z 30-letnim doświadczeniem biznesowym (sprzedaż, zarządzanie zespołami, obsługa klienta). Psychoterapeutka.


Bibliografia


  • Cialdini Robert, Pre-Swazja. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne 2016.
  • Fila-Jankowska Aleksandra, Jankowski Konrad, Parametry psychometryczne metody symulowanego dążenia - unikania (SDU). SWPS, Wydział Zamiejscowy w Sopocie. Politechnika Gdańska. Psychologia Społeczna 2008 tom 3 2 (7) 109-123. http://www.spoleczna.psychologia.pl/pliki/2008_2/Fila-Jankowska_Jankowski_2008_2.pdf
  • Geller Scott E.,Psychology of Safety: Why do people act that way? http://www.ishn.com/articles/86799
  • Turrentine Penny, Champions in the classroom. Rowman & Littlefield Publishers 2015.
  • http://www.technikinlp.pl/perswazja-metaprogram-wewnetrzny-zewnetrzny.html



Opublikowano: 2017-03-18



Oceń artykuł:


Skomentuj artykuł
Zobacz komentarze do tego artykułu