Reklamy
Artykuł
Anna Majchrowska-Kielak
Z problematyki starości - o potrzebie zagospodarowania czasu wolnego dla osób po 65 roku życia
Proces starzenia się społeczeństw polegający na wzroście liczby osób starszych w ogólnej populacji danego kraju, jest cechą krajów rozwijających się i rozwiniętych. Wydłużanie się granicy życia, a w związku z czym i starzenia się społeczeństwa, jest następstwem poprawy jakości życia, a także większej troski o zdrowie ludzi.
Fakt ten stawia szereg wyzwań: optymalizację ekonomicznych warunków bytu ludzi starszych, zapewnienie im odpowiedniej opieki medycznej, socjalnej, dostępnej płaszczyzny aktywności, organizacji czasu wolnego, rozwoju infrastruktury, służby zdrowia, socjalnej, kulturalnej i oświatowej [1]. Te problemy wymagają szczególnego zainteresowania ze strony państwa i polityki jaką prowadzi wobec osób starszych, jak również społeczności lokalnej.
Starzenie się społeczeństwa można zaobserwować wśród krajów rozwiniętych. Na przykład w Niemczech odsetek osób powyżej 65 roku życia stanowi 20,2%, w Wielkiej Brytanii 16%, a we Włoszech 20,1% [2]. Na zjawisko to wpływa wydłużanie się życia, spadek umieralności, ale również malejąca dzietność. Wg danych GUS z 2009 roku w Polsce jest 5 161 500 ludzi powyżej 65 roku życia, co stanowi 13,52% ogółu ludności w naszym kraju. Odsetek ludzi starszych czyli po 65 roku życia stale rośnie. Dla przykładu w roku 1999 było ich 4 644 100, co stanowiło 12,14% ogółu ludności. Prognozy GUS podają, że w roku 2020 będzie 6 954 000 osób po 65 roku życia, a w roku 2035 - 8 358 000. Wg szacunków GUS w 2035 roku mężczyźni dożyją średnio 77,1 lat, a kobiety 82,9 lat. Wśród seniorów zawsze przeważać będą kobiety [3]. "Miarą starzenia się społeczeństwa jest również udział osób w podeszłym wieku (80 lat i więcej) w strukturze ogółem. Przewiduje się ponad dwukrotny wzrost liczebności tej grupy w naszym kraju - do 2 574 000 w 2035 r. [4]".
Wśród seniorów (65+) około 2% to osoby obłożnie chore, stale pozostające w łóżku, 17% to osoby dla których poruszanie się w obrębie mieszkania stanowi problem. Osoby starsze przeciętnie chorują na 3-4 choroby przewlekłe, w związku z czym stale przyjmują leki. Z grona osób powyżej 75 roku życia tylko 7% nie zgłasza żadnych schorzeń przewlekłych [5]. Ludzie starzy najczęściej chorują na choroby układu sercowo-naczyniowego (75%), narządu ruchu (68%), układu oddechowego (46%), układu trawiennego (34%) i otępienia (15%). Osoby w podeszłym wieku (po 80 r. ż.) często mają trudności w przyswajaniu nowych informacji, mniejszą podzielność uwagi, trudności w adaptacji do nowych sytuacji, zmniejszoną zdolność reagowania [6]. Ponadto przewiduje się, że za 15-20 lat dwukrotnie wzrośnie liczba występowania chorób wieku podeszłego, takich jak choroba Alzheimera [7]. Pomimo tych wszystkich trudności związanych ze zdrowiem na jakie napotykają osoby starsze, marzeniem każdej z nich jest być samodzielnym i niezależnym.
Problem samotności dotyczy głównie seniorów zamieszkałych na terenach miejskich. Przyczyną może być wdowieństwo oraz brak wsparcia ze strony rodziny czy społeczności lokalnej [8]. W Polsce aż 74% osób po 60-tym roku życia samodzielnie prowadzi gospodarstwo domowe. Z rodziną zamieszkuje 26% seniorów [9].
Badania przeprowadzone przez CBOS wskazują, że 45% respondentów raz lub kilka razy w tygodniu spotyka się z członkami rodziny, a 41% ze znajomymi. Raz lub kilka razy w miesiącu z rodziną widzi się 34% ankietowanych, z przyjaciółmi 37%. Aż 18% seniorów spotyka się ze swoją rodziną, a 15% ze znajomymi - tylko kilka razy w roku. 3% seniorów deklaruje, że sporadycznie widzi się z rodziną i bliskimi.
Seniorzy w 82% są usatysfakcjonowani ilością czasu, który poświęcają głównie oglądaniu telewizji, rozmowom ze znajomymi oraz odpoczynkowi (zajęcia pasywne). Aż 64% ankietowanych nie zajmuje się wcale "zajęciami towarzyskimi". Na czytanie książek, słuchanie muzyki oraz audycji radiowych czas przeznacza 46% seniorów [10]. Należy odróżnić samotność od poczucia osamotnienia - jako subiektywnego stanu psychicznego.
Zmiana modelu rodziny powoduje zmniejszenie się zdolności rodziny do pełnienia tradycyjnej funkcji opiekuńczej dla starszej generacji. Kiedyś funkcja ta wynikała z samego faktu istnienia i pojęcia rodziny wielopokoleniowej. Obecnie coraz więcej osób starszych mieszka samotnie. Nie jest już normą, że wnukami zajmują się babcie. W rodzinach małych, dwupokoleniowych, samodzielnych ekonomicznie - z reguły nie ma miejsca dla przedstawicieli trzeciego pokolenia. Kontakty mają charakter doraźny, okazjonalny, odświętny. Atomizacja rodziny, zmiana jej modelu, procesy migracyjne pozbawiają rodzinę funkcji opiekuńczej.
W świetle najnowszych badań, w opinii ankietowanych (N=1500) odpowiedzialność za opiekę nad osobami starszymi ponoszą przede wszystkim dzieci, potem rodzina. 55,5% respondentów chciałaby mieszkać na starość we własnym mieszkaniu i tylko doraźnie korzystać z pomocy osób bliskich. 25,5% chciałoby mieszkać z rodziną, dziećmi i wnukami. 15,7% chciałoby mieszkać we własnym domu i korzystać z pomocy nie rodziny, ale opiekunów lub pielęgniarek. Aż 70,7% respondentów popiera stwierdzenie, że osoby starsze powinny mieszkać w domach pomocy społecznej tylko w sytuacji, gdy nikt z rodziny nie może się o nie zatroszczyć, a jedynie około 2,5% chciałoby korzystać z całodobowej opieki instytucjonalnej [11]. Badania na próbie reprezentatywnej Europejczyków potwierdzają, że najwięcej osób starszych chciałoby mieszkać ze swoimi dziećmi - 30%, ponadto 34% chciałoby, aby na starość usługi opiekuńcze świadczyły im ich dzieci [12].
W Polsce dzienna opieka nad seniorami jest prowadzona w dziennych domach pomocy społecznej [13]. W zakresie funkcjonowania i zadań przypominają one brytyjskie ośrodki dziennego pobytu. Te ostatnie różnią się jednak tym, że: zapewniają bezpłatny transport z i do ośrodka, są powszechnie dostępne oraz prowadzą program wspierania rodzin w pełnieniu opieki nad niedołężnymi osobami starszymi [14]. Celem tych domów jest umożliwienie ludziom starszym miłego spędzania wolnego czasu oraz zaspokojenie potrzeb kulturalno-oświatowych. Osoby korzystające z ich usług nawiązują znajomości, opiekunowie natomiast organizują wycieczki, imprezy okolicznościowe i plenerowe. Seniorom zapewnia się również wyżywienie w postaci jednego posiłku ciepłego (obiadu) [15]. Ta forma opieki to tańsze rozwiązania od pobytu seniora w placówce opieki całodobowej. Formy dziennej opieki powodują, że seniora nie wyrywa się siłą ze znanego mu środowiska. Badania wśród osób przebywających w DDPS wskazują, że seniorzy najbardziej akceptują w tych placówkach racjonalne żywienie, zabawy przy śpiewie i muzyce, spacery, codzienną gimnastykę, rehabilitację, pogadanki na temat profilaktyki starości [16].
W ramach opieki dziennej w Polsce funkcjonują także dzienne oddziały psychogeriatryczne [17], są one przeznaczone głównie dla osób starszych cierpiących na organiczne zaburzenia i choroby psychiczne. Dużą rolę odgrywają również pielęgniarki i opiekunki środowiskowe odwiedzające osoby starsze lub niepełnosprawne w ich domach. Działają one min. w ramach takich instytucji jak: PCK, Caritas, pomoc społeczna lub na zasadach działalności gospodarczej.
Interesującą formą organizacyjną przeznaczona dla osób starszych są kluby seniora. Seniorzy spotykają się i spędzają czas razem jak często chcą. Zazwyczaj członkowie płacą symboliczną roczną składkę, dzięki której można organizować czas wolny np. wyjście do kina czy zajęcia taneczne. Głównym celem klubu seniora jest umożliwienie spędzania czasu wolnego zgodnie ze swoimi zainteresowaniami oraz utrzymywanie kontaktów towarzyskich [18]. Natomiast uniwersytety trzeciego wieku działające najczęściej na zasadzie stowarzyszeń stawiają sobie za cel główny włączanie osób starszych do systemu kształcenia ustawicznego, oraz aktywizację intelektualną, psychiczną i fizyczna słuchaczy [19],
Po pierwsze i najważniejsze - proporcjonalnie do wzrostu odsetka osób starszych (seniorów) w naszym społeczeństwie będzie wzrastało zapotrzebowanie na opiekę przeznaczoną dla tych osób. Zarówno w znaczeniu pielęgnacyjnym jak również socjalnym.
W naszym kraju rodzina nie otrzymuje wystarczającej pomocy instytucjonalnej w sprawowaniu opieki i pielęgnacji nad człowiekiem starszym. Brak jest systematycznych opracowań na temat potrzeb osób starszych w Polsce. "(?) nadal nie ma wypracowanych, adekwatnych do potrzeb społecznych, form pracy środowiskowej ułatwiającej człowiekowi staremu pozostawanie w środowisku stałego zamieszkania" [20]. Na rynku pracy brakuje też osób przygotowanych do pracy w nowych zawodach, związanych ze wspieraniem człowieka starego w środowisku zamieszkania: opiekunów osób niepełnosprawnych, opiekunów osób starszych, pielęgniarek środowiskowych, opiekunów medycznych [21]. Większość krajów jest na etapie analizowania istniejącego systemu kształcenia, mając na uwadze podwyższenie standardu jakości i profesjonalizmu w tym sektorze. W Polsce natomiast standardy dotyczące wykształcenia opiekunów są dopiero wdrażane [22].
Polskie Stowarzyszenie Pomocy Osobom z Chorobą Alzheimera postuluje, że nie istnieje status prawny opiekuna osoby cierpiącej na demencję, a opiekunowie rodzinni są pozostawieni sami sobie. W Polsce brak jest formalnego systemu wspomagania opiekunów rodzinnych zarówno w sensie finansowym jak psychologicznym. Nie ma również rozwiązań prawnych, które umożliwiałyby opiekunowi godzenie pracy zawodowej z opieką, która w miarę postępu choroby zajmuje coraz więcej czasu [23]. Jeżeli chodzi o koszty, opieka nie instytucjonalna, nie całodobowa pozwala państwu zaoszczędzić ogromne kwoty. Dlatego też należy ją wspierać i umożliwiać członkom rodziny dalsze zapewnianie opieki [24]. Podkreśla się, że rodzina jako nieformalna forma opieki w Polsce świadczy pomoc osobie starszej w znacznie większym wymiarze godzinowym, niż to ma miejsce w innych krajach OECD, co jest następstwem braku wsparcia instytucjonalnego w zakresie opieki [25]. Wśród braków w Polskim systemie opieki nad osobami starszymi wymienia się: brak opieki "wytchnieniowej", brak możliwości uelastycznienia warunków pracy w związku z opieką, brak poradnictwa i szkoleń dla opiekunów [26].
Warto wspomnieć, że jednym z celów WHO w ramach polityki prozdrowotnej jest: organizacja opieki w taki sposób, aby zapewnić osobie starszej jak najdłuższe samodzielne funkcjonowanie w środowisku domowym oraz zapobieganie instytucjonalizacji (umieszczaniu w placówkach opiekuńczych) poprzez przeciwdziałanie niepełnosprawności fizycznej i psychicznej [27]. W związku z tym większość polityk rządowych lub państwowych ma na celu zachęcanie osób starszych do pozostania w domu tak długo, jak jest to możliwe [28]. Należy również podkreślić, że wg danych CBOS zadowolenie z miejsca zamieszkania wyraża 84% seniorów, z czego 27% deklaruje pełną satysfakcję [29]. Według prognoz CBOS w 2020 roku ogromna większość osób starszych będzie nadal mieszkała w swoim domu, dlatego naszym zadaniem jest wspomóc ich tak, aby jak najdłużej pozostali niezależni, aktywni i zdrowi [30].
Podstawowe znaczenie w edukacji do świadomego i prawidłowego przeżywania starości ma motywowanie ludzi do aktywności zarówno fizycznej, jak i intelektualnej. Przemawia za tym fakt, że utracony w wyniku zaniedbań potencjał umysłowy może być na nowo zaktywizowany poprzez celowy trening. J.A. Komeński w dziele "Pampaedia" z 1656 roku postulował uruchomienie "szkoły starości". Aleksander Kamiński głosił, że w każdej fazie życia można być użytecznym i aktywnym poprzez twórcze traktowanie młodości i dorosłości, głosił hasło: "dodajmy życia do lat, a nie lat do życia!" [31]. Znaczna część osób starszych to osoby sprawne, pragnące być potrzebne i mogące odegrać jakąś rolę w naszym społeczeństwie. Na dobre samopoczucie osób starszych, poza czynnikami zdrowotnymi i socjoekonomicznymi, istotny wpływ mają także takie czynniki jak: powszechne uznanie, dobrze funkcjonująca rodzina, profilaktyka starości, aktywny tryb życia i uczestnictwo w życiu publicznym [32].
Na koniec tego krótkiego opracowania chciałabym wspomnieć o prawach osób starszych. Zastanówmy się, czy aby na pewno są przestrzegane. Europejska Karta Socjalna przewiduje min. prawo osób w podeszłym wieku do ochrony socjalnej, prawo wyboru własnego stylu życia i niezależności, wsparcia, ochrony prywatności. Nie zapomnijmy o prawie do szeroko rozumianego uczestnictwa w społeczeństwie. Przed nami wyzwanie, aby stworzyć takie warunki osobom starszym, aby ich prawa były przestrzegane.
Czy obawiasz się starości?
Skomentuj artykuł
Zobacz komentarze do tego artykułu
Fakt ten stawia szereg wyzwań: optymalizację ekonomicznych warunków bytu ludzi starszych, zapewnienie im odpowiedniej opieki medycznej, socjalnej, dostępnej płaszczyzny aktywności, organizacji czasu wolnego, rozwoju infrastruktury, służby zdrowia, socjalnej, kulturalnej i oświatowej [1]. Te problemy wymagają szczególnego zainteresowania ze strony państwa i polityki jaką prowadzi wobec osób starszych, jak również społeczności lokalnej.
Skala problemu
Starzenie się społeczeństwa można zaobserwować wśród krajów rozwiniętych. Na przykład w Niemczech odsetek osób powyżej 65 roku życia stanowi 20,2%, w Wielkiej Brytanii 16%, a we Włoszech 20,1% [2]. Na zjawisko to wpływa wydłużanie się życia, spadek umieralności, ale również malejąca dzietność. Wg danych GUS z 2009 roku w Polsce jest 5 161 500 ludzi powyżej 65 roku życia, co stanowi 13,52% ogółu ludności w naszym kraju. Odsetek ludzi starszych czyli po 65 roku życia stale rośnie. Dla przykładu w roku 1999 było ich 4 644 100, co stanowiło 12,14% ogółu ludności. Prognozy GUS podają, że w roku 2020 będzie 6 954 000 osób po 65 roku życia, a w roku 2035 - 8 358 000. Wg szacunków GUS w 2035 roku mężczyźni dożyją średnio 77,1 lat, a kobiety 82,9 lat. Wśród seniorów zawsze przeważać będą kobiety [3]. "Miarą starzenia się społeczeństwa jest również udział osób w podeszłym wieku (80 lat i więcej) w strukturze ogółem. Przewiduje się ponad dwukrotny wzrost liczebności tej grupy w naszym kraju - do 2 574 000 w 2035 r. [4]".
Stan zdrowia
Wśród seniorów (65+) około 2% to osoby obłożnie chore, stale pozostające w łóżku, 17% to osoby dla których poruszanie się w obrębie mieszkania stanowi problem. Osoby starsze przeciętnie chorują na 3-4 choroby przewlekłe, w związku z czym stale przyjmują leki. Z grona osób powyżej 75 roku życia tylko 7% nie zgłasza żadnych schorzeń przewlekłych [5]. Ludzie starzy najczęściej chorują na choroby układu sercowo-naczyniowego (75%), narządu ruchu (68%), układu oddechowego (46%), układu trawiennego (34%) i otępienia (15%). Osoby w podeszłym wieku (po 80 r. ż.) często mają trudności w przyswajaniu nowych informacji, mniejszą podzielność uwagi, trudności w adaptacji do nowych sytuacji, zmniejszoną zdolność reagowania [6]. Ponadto przewiduje się, że za 15-20 lat dwukrotnie wzrośnie liczba występowania chorób wieku podeszłego, takich jak choroba Alzheimera [7]. Pomimo tych wszystkich trudności związanych ze zdrowiem na jakie napotykają osoby starsze, marzeniem każdej z nich jest być samodzielnym i niezależnym.
Samotność
Problem samotności dotyczy głównie seniorów zamieszkałych na terenach miejskich. Przyczyną może być wdowieństwo oraz brak wsparcia ze strony rodziny czy społeczności lokalnej [8]. W Polsce aż 74% osób po 60-tym roku życia samodzielnie prowadzi gospodarstwo domowe. Z rodziną zamieszkuje 26% seniorów [9].
Badania przeprowadzone przez CBOS wskazują, że 45% respondentów raz lub kilka razy w tygodniu spotyka się z członkami rodziny, a 41% ze znajomymi. Raz lub kilka razy w miesiącu z rodziną widzi się 34% ankietowanych, z przyjaciółmi 37%. Aż 18% seniorów spotyka się ze swoją rodziną, a 15% ze znajomymi - tylko kilka razy w roku. 3% seniorów deklaruje, że sporadycznie widzi się z rodziną i bliskimi.
Seniorzy w 82% są usatysfakcjonowani ilością czasu, który poświęcają głównie oglądaniu telewizji, rozmowom ze znajomymi oraz odpoczynkowi (zajęcia pasywne). Aż 64% ankietowanych nie zajmuje się wcale "zajęciami towarzyskimi". Na czytanie książek, słuchanie muzyki oraz audycji radiowych czas przeznacza 46% seniorów [10]. Należy odróżnić samotność od poczucia osamotnienia - jako subiektywnego stanu psychicznego.
Współczesny model rodziny
Zmiana modelu rodziny powoduje zmniejszenie się zdolności rodziny do pełnienia tradycyjnej funkcji opiekuńczej dla starszej generacji. Kiedyś funkcja ta wynikała z samego faktu istnienia i pojęcia rodziny wielopokoleniowej. Obecnie coraz więcej osób starszych mieszka samotnie. Nie jest już normą, że wnukami zajmują się babcie. W rodzinach małych, dwupokoleniowych, samodzielnych ekonomicznie - z reguły nie ma miejsca dla przedstawicieli trzeciego pokolenia. Kontakty mają charakter doraźny, okazjonalny, odświętny. Atomizacja rodziny, zmiana jej modelu, procesy migracyjne pozbawiają rodzinę funkcji opiekuńczej.
Oczekiwania dotyczące opieki w wieku starszym
W świetle najnowszych badań, w opinii ankietowanych (N=1500) odpowiedzialność za opiekę nad osobami starszymi ponoszą przede wszystkim dzieci, potem rodzina. 55,5% respondentów chciałaby mieszkać na starość we własnym mieszkaniu i tylko doraźnie korzystać z pomocy osób bliskich. 25,5% chciałoby mieszkać z rodziną, dziećmi i wnukami. 15,7% chciałoby mieszkać we własnym domu i korzystać z pomocy nie rodziny, ale opiekunów lub pielęgniarek. Aż 70,7% respondentów popiera stwierdzenie, że osoby starsze powinny mieszkać w domach pomocy społecznej tylko w sytuacji, gdy nikt z rodziny nie może się o nie zatroszczyć, a jedynie około 2,5% chciałoby korzystać z całodobowej opieki instytucjonalnej [11]. Badania na próbie reprezentatywnej Europejczyków potwierdzają, że najwięcej osób starszych chciałoby mieszkać ze swoimi dziećmi - 30%, ponadto 34% chciałoby, aby na starość usługi opiekuńcze świadczyły im ich dzieci [12].
Modele opieki dziennej w Polsce
W Polsce dzienna opieka nad seniorami jest prowadzona w dziennych domach pomocy społecznej [13]. W zakresie funkcjonowania i zadań przypominają one brytyjskie ośrodki dziennego pobytu. Te ostatnie różnią się jednak tym, że: zapewniają bezpłatny transport z i do ośrodka, są powszechnie dostępne oraz prowadzą program wspierania rodzin w pełnieniu opieki nad niedołężnymi osobami starszymi [14]. Celem tych domów jest umożliwienie ludziom starszym miłego spędzania wolnego czasu oraz zaspokojenie potrzeb kulturalno-oświatowych. Osoby korzystające z ich usług nawiązują znajomości, opiekunowie natomiast organizują wycieczki, imprezy okolicznościowe i plenerowe. Seniorom zapewnia się również wyżywienie w postaci jednego posiłku ciepłego (obiadu) [15]. Ta forma opieki to tańsze rozwiązania od pobytu seniora w placówce opieki całodobowej. Formy dziennej opieki powodują, że seniora nie wyrywa się siłą ze znanego mu środowiska. Badania wśród osób przebywających w DDPS wskazują, że seniorzy najbardziej akceptują w tych placówkach racjonalne żywienie, zabawy przy śpiewie i muzyce, spacery, codzienną gimnastykę, rehabilitację, pogadanki na temat profilaktyki starości [16].
W ramach opieki dziennej w Polsce funkcjonują także dzienne oddziały psychogeriatryczne [17], są one przeznaczone głównie dla osób starszych cierpiących na organiczne zaburzenia i choroby psychiczne. Dużą rolę odgrywają również pielęgniarki i opiekunki środowiskowe odwiedzające osoby starsze lub niepełnosprawne w ich domach. Działają one min. w ramach takich instytucji jak: PCK, Caritas, pomoc społeczna lub na zasadach działalności gospodarczej.
Interesującą formą organizacyjną przeznaczona dla osób starszych są kluby seniora. Seniorzy spotykają się i spędzają czas razem jak często chcą. Zazwyczaj członkowie płacą symboliczną roczną składkę, dzięki której można organizować czas wolny np. wyjście do kina czy zajęcia taneczne. Głównym celem klubu seniora jest umożliwienie spędzania czasu wolnego zgodnie ze swoimi zainteresowaniami oraz utrzymywanie kontaktów towarzyskich [18]. Natomiast uniwersytety trzeciego wieku działające najczęściej na zasadzie stowarzyszeń stawiają sobie za cel główny włączanie osób starszych do systemu kształcenia ustawicznego, oraz aktywizację intelektualną, psychiczną i fizyczna słuchaczy [19],
Braki w opiece dziennej nad osobami starszymi
Po pierwsze i najważniejsze - proporcjonalnie do wzrostu odsetka osób starszych (seniorów) w naszym społeczeństwie będzie wzrastało zapotrzebowanie na opiekę przeznaczoną dla tych osób. Zarówno w znaczeniu pielęgnacyjnym jak również socjalnym.
W naszym kraju rodzina nie otrzymuje wystarczającej pomocy instytucjonalnej w sprawowaniu opieki i pielęgnacji nad człowiekiem starszym. Brak jest systematycznych opracowań na temat potrzeb osób starszych w Polsce. "(?) nadal nie ma wypracowanych, adekwatnych do potrzeb społecznych, form pracy środowiskowej ułatwiającej człowiekowi staremu pozostawanie w środowisku stałego zamieszkania" [20]. Na rynku pracy brakuje też osób przygotowanych do pracy w nowych zawodach, związanych ze wspieraniem człowieka starego w środowisku zamieszkania: opiekunów osób niepełnosprawnych, opiekunów osób starszych, pielęgniarek środowiskowych, opiekunów medycznych [21]. Większość krajów jest na etapie analizowania istniejącego systemu kształcenia, mając na uwadze podwyższenie standardu jakości i profesjonalizmu w tym sektorze. W Polsce natomiast standardy dotyczące wykształcenia opiekunów są dopiero wdrażane [22].
Polskie Stowarzyszenie Pomocy Osobom z Chorobą Alzheimera postuluje, że nie istnieje status prawny opiekuna osoby cierpiącej na demencję, a opiekunowie rodzinni są pozostawieni sami sobie. W Polsce brak jest formalnego systemu wspomagania opiekunów rodzinnych zarówno w sensie finansowym jak psychologicznym. Nie ma również rozwiązań prawnych, które umożliwiałyby opiekunowi godzenie pracy zawodowej z opieką, która w miarę postępu choroby zajmuje coraz więcej czasu [23]. Jeżeli chodzi o koszty, opieka nie instytucjonalna, nie całodobowa pozwala państwu zaoszczędzić ogromne kwoty. Dlatego też należy ją wspierać i umożliwiać członkom rodziny dalsze zapewnianie opieki [24]. Podkreśla się, że rodzina jako nieformalna forma opieki w Polsce świadczy pomoc osobie starszej w znacznie większym wymiarze godzinowym, niż to ma miejsce w innych krajach OECD, co jest następstwem braku wsparcia instytucjonalnego w zakresie opieki [25]. Wśród braków w Polskim systemie opieki nad osobami starszymi wymienia się: brak opieki "wytchnieniowej", brak możliwości uelastycznienia warunków pracy w związku z opieką, brak poradnictwa i szkoleń dla opiekunów [26].
Warto wspomnieć, że jednym z celów WHO w ramach polityki prozdrowotnej jest: organizacja opieki w taki sposób, aby zapewnić osobie starszej jak najdłuższe samodzielne funkcjonowanie w środowisku domowym oraz zapobieganie instytucjonalizacji (umieszczaniu w placówkach opiekuńczych) poprzez przeciwdziałanie niepełnosprawności fizycznej i psychicznej [27]. W związku z tym większość polityk rządowych lub państwowych ma na celu zachęcanie osób starszych do pozostania w domu tak długo, jak jest to możliwe [28]. Należy również podkreślić, że wg danych CBOS zadowolenie z miejsca zamieszkania wyraża 84% seniorów, z czego 27% deklaruje pełną satysfakcję [29]. Według prognoz CBOS w 2020 roku ogromna większość osób starszych będzie nadal mieszkała w swoim domu, dlatego naszym zadaniem jest wspomóc ich tak, aby jak najdłużej pozostali niezależni, aktywni i zdrowi [30].
Wychowanie do starości
Podstawowe znaczenie w edukacji do świadomego i prawidłowego przeżywania starości ma motywowanie ludzi do aktywności zarówno fizycznej, jak i intelektualnej. Przemawia za tym fakt, że utracony w wyniku zaniedbań potencjał umysłowy może być na nowo zaktywizowany poprzez celowy trening. J.A. Komeński w dziele "Pampaedia" z 1656 roku postulował uruchomienie "szkoły starości". Aleksander Kamiński głosił, że w każdej fazie życia można być użytecznym i aktywnym poprzez twórcze traktowanie młodości i dorosłości, głosił hasło: "dodajmy życia do lat, a nie lat do życia!" [31]. Znaczna część osób starszych to osoby sprawne, pragnące być potrzebne i mogące odegrać jakąś rolę w naszym społeczeństwie. Na dobre samopoczucie osób starszych, poza czynnikami zdrowotnymi i socjoekonomicznymi, istotny wpływ mają także takie czynniki jak: powszechne uznanie, dobrze funkcjonująca rodzina, profilaktyka starości, aktywny tryb życia i uczestnictwo w życiu publicznym [32].
Na koniec tego krótkiego opracowania chciałabym wspomnieć o prawach osób starszych. Zastanówmy się, czy aby na pewno są przestrzegane. Europejska Karta Socjalna przewiduje min. prawo osób w podeszłym wieku do ochrony socjalnej, prawo wyboru własnego stylu życia i niezależności, wsparcia, ochrony prywatności. Nie zapomnijmy o prawie do szeroko rozumianego uczestnictwa w społeczeństwie. Przed nami wyzwanie, aby stworzyć takie warunki osobom starszym, aby ich prawa były przestrzegane.
- Autorka jest doktorantką w Instytucie Nauk Pedagogicznych na Uniwersytecie Opolskim. Jest także społecznym kuratorem sądowym ds. rodzinnych i nieletnich. Interesuje się więziennictwem, władzą rodzicielską, formami opieki nad dzieckiem i osobami starszymi oraz metodologią badań społecznych.
Bilbliografia
- Błędowski P., Pędich W., Bień B. i wsp. Supporting family carers of older people in Europe - the national background report for Poland. LIT Verlag, Hamburg 2006.
- Dmochowska H. (red.) Rocznik Demograficzny 2010, GUS.
- Durda M., Organizacja opieki nad osobami z demencją w Polsce na tle krajów rozwiniętych i rozwijających się, "Gerontologia Polska", tom 18, nr 2.
- Health and long-term care in the European Union. Report, Special Eurobarometer, 2007. Ustawa o Pomocy Społecznej z dnia 12 marca 2004 r. (Dz.U. 2004 Nr 64 poz. 593).
- Jabłoński L., Wysokińska-Miszczuk J., Podstawy gerontologii i wybrane zagadnienia z geriatrii. Czelej. Lublin 2000.
- Kocimska P., Starość wyzwaniem dla współczesności, "Niebieska Linia", nr 5 / 2003.
- Leszczyńska-Rejchert A., Człowiek starszy i jego wspomaganie ? w stronę pedagogiki starości, Olsztyn 2007.
- Mielczarek A., Możliwości zaspokajania potrzeb ludzi starszych w domach dziennego pobytu, MEDI 3/2006; dps.pl 28.10.2006.
- Organizacja opieki nad osobami starszymi w Polsce i Europie; http://www.docedu.klrwp.pl
- Szukalski P. (red.), Przygotowanie do starości. Polacy wobec starzenia się, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2009.
- Stańczak J., Waligórska M., Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym Polski do 2008 roku; GUS.
- Starzejąca się Europa: Wyzwania stojące przed europejskim sektorem usług dla seniorów, Projekt realizowany w ramach programu Leonardo da Vinci.
- Syska M. (red.) Z godnością w jesień życia. Socjaldemokratyczny program dla osób starszych.
- Szatur-Jaworska B., Błędowski P., Dzęgielewska M., Podstawy gerontologii społecznej, Warszawa 2006.
- Szatur-Jaworska B., (red:) Stan przestrzegania praw osób starszych w Polsce. Analiza i rekomendacje działań, Warszawa 2008.
- Szczerbińska K., Organizacja opieki nad osobami starszymi w Polsce i Europie, Instytut Zdrowia Publicznego Zakład Promocji Zdrowia UJ Collegium Medicum w Krakowie.
- Ustawa o Ochronie Zdrowia Psychicznego
- Wądłowska K., Obraz typowego Polaka w starszym wieku, CBOS, BS/2/2010.
Zrozumieć starość, Rozmowa z dr n. med. Alicją Klich-Rączką, "Niebieska Linia", nr 5 / 2003.
Sonda
Czy obawiasz się starości?Opublikowano: 2013-11-17
Zobacz komentarze do tego artykułu
Z problematyki starości - o potrzebie zagospodarowania czasu wolnego dla osób po 65 roku życia
Autor: sonia Data: 2013-11-17, 23:03:21 OdpowiedzBardzo dobry artykuł, przeczytałam z wielką uwagą, wyjście na przeciw temu co za chwilę, ale rownież temu, co już teraz staje się problemem ludzi starszych. Poza wszelkimi sprawami ogromnej wagi, należy pamiętać, ze każdy starszy człowiek ma swoją opowieść, którą chętnie się podzieli. Warto się poch... Czytaj dalej
- RE: Z problematyki starości - o potrzebie zagospodarowania czasu wolnego dla osób po 65 roku życia - fatum, 2013-11-19, 10:23:28
- RE: Z problematyki starości - o potrzebie zagospodarowania czasu wolnego dla osób po 65 roku życia - dajelapke, 2013-11-26, 11:19:29