Artykuł

Ewelina Młodawska

Ewelina Młodawska

Czym jest i od czego zależy sukces zawodowy?


Praca jest ogromną wartością dla ludzi, ponieważ dzięki niej mogą realizować swoje ambicje, zaspokajać potrzeby statusu, szacunku, prestiżu, samorealizacji oraz potrzeby materialne. Kariera zawodowa jest bardzo ważną sferą życia człowieka. Zdaniem Makina (2000) kariera zawodowa to termin zarezerwowany dla osób oczekujących satysfakcji z życia zawodowego.

Większość ludzi poświęca pracy zawodowej dużą część swojego czasu. Rozwój zawodowy to proces trwający od dzieciństwa do wieku dojrzałego, wynikający z naturalnej potrzeby wzrostu, rozwoju i osiągnięć.

Analizując teorie rozwoju zawodowego można stwierdzić, że istnieją zmienne psychologiczne warunkujące sukces zawodowy, to jest inteligencja, zdolności, zainteresowania, system wartości, potrzeby, cechy osobowości, temperament, czynniki emocjonalne oraz zmienne środowiskowe takie jak wychowanie, postawy rodzicielskie, środowisko rodzinne. Według W. Trzeciaka (2000) na rozwój zawodowy człowieka mają wpływ czynniki wewnętrzne, takie jak uwarunkowania biologiczne, psychiczne i fizyczne oraz czynniki zewnętrzne, czyli uwarunkowania historyczne, techniczne, ekonomiczne, kulturowe, polityczne i społeczne.

W związku z dużą ilością czasu i zaangażowania ludzi w pracę zawodową sukces zawodowy zdominował cel i sens ludzkiego życia. Droga do sukcesu prowadzi przez własną samoocenę, poznanie siebie oraz konfrontowanie swoich umiejętności i wiedzy z wymaganiami rynku pracy.

Pojęcie sukcesu nie jest definiowane jednoznacznie (Kay, 1996). Sukces może być rozumiany globalnie, jako suma różnych sukcesów w określonych rolach społecznych np. męża, szefa, ojca, przyjaciela lub cząstkowo, jako sukces, który osiąga człowiek w określonej dziedzinie np. pracy zawodowej, awansując, będąc cenionym managerem (Maxwell J.C., 1994). Słowo "sukces" pochodzi z łaciny od słowa successus, co oznacza pomyślny wynik, udanie się czegoś, triumf, osiągnięcie, powodzenie (J. Tokarski, 1980). W wielu językach termin ten jest bardzo podobny, ponieważ zawiera w sobie rdzeń pochodzący z języka łacińskiego. W języku angielskim to success, francuskim succes, włoskim successi.

Rozumienie terminu "sukces" jest uzależnione od systemu wartości, mającego wpływ na zachowanie człowieka. Analizując definicję sukcesu, można wywnioskować, że jest on rezultatem określonych działań, celem, który został efektywnie zrealizowany. Miarą sukcesu mogą być pieniądze, bogactwa, powodzenie, sława, prestiż.

Kupczyk (2002) przeprowadziła badanie dotyczące czynników sukcesu managerów w Polsce. Badaczka zapytała 400 kobiet będących managerami, co rozumieją pod pojęciem sukces zawodowy. Zdaniem managerów sukces to zadowolenie, szczęście, korzystanie z życia, robienie tego, co się lubi, satysfakcja z pracy, stabilność finansowa, realizacja planów, szczęśliwa rodzina i bezpieczeństwo (Kupczyk, 2002). Sukces nie jest genetycznie uwarunkowany, nie zależy od szczęścia, możemy o nim mówić, kiedy osiągnięty rezultat wymagał od osoby dużego wysiłku, wytrwałości, pomysłowości, pokonania przeciwności oraz czasu. Sukcesowi towarzyszy poczucie satysfakcji, spełnienia i zadowolenia.

Według Altmanna (1997) sukces zależy od optymistycznego nastawienia do własnych zadań, stosowaniu przemyślanych strategii i metod oraz konsekwentnej pracy nad doskonaleniem swojej osobowości. Ludzie sukcesu najczęściej posiadają rozległą wiedzę, umiejętności analityczne, potrafią współpracować z innymi i podejmować trafne decyzje.

Istnieje wiele teorii dotyczących osiągania sukcesu zawodowego przez ludzi. Według Kopmeyera (2006) wiedza i działanie, poznanie potrzeb podwładnych oraz wsparcie od przełożonego i stosowanie sprawdzonych metod są predyktorami sukcesu. Zdaniem Coopera i Sawaf (2000) ważną umiejętnością, wpływającą na skuteczność zawodową jest empatia, świadomość własnych uczuć, radzenie sobie z nimi i stosowne reagowanie.

Drucker (1994) wyróżnił pięć czynników, które mają wpływ na sukces kierownika, tj. umiejętne wykorzystanie czasu, umiejętność wyboru działań, skupienie się na świecie zewnętrznym oraz umiejętność podejmowania decyzji. Jego zdaniem najważniejszą umiejętnością managera jest skuteczność działania, której można się nauczyć, ponieważ polega głównie na właściwym kierowaniu sobą, czyli zdolności udoskonalania i wykorzystania własnych zasobów w pracy i życiu.

Według R.E. Stoltze'a (2007), prowadzącego badania dotyczące wydajności i skuteczności zawodowej, czynnikami istotnymi dla sukcesu zawodowego są:
  • ogólne zachowanie produktywne (general productivity),
  • cierpliwość, pilność, uprzejmość, opanowanie, gotowość do wysiłku (affibility),
  • motywacja do pracy (motyvation),
  • zdolności werbalne i komunikacja interpersonalna (ability of communicate),
  • zdolności twórcze (creative ability).

Ludzie są ukierunkowani na realizację danych celów, jednak tylko ich wyznaczanie i planowanie umożliwia ich realizację. Potwierdzeniem tej tezy są badania, które zostały przeprowadzone na Uniwersytecie w Yale w 1953 roku. Eksperyment polegał na zbadaniu grupy studentów, którzy odpowiadali na pytania dotyczące swoich celów i planów realizacji. Tylko 3 procent studentów miało szczegółowe i jasno sprecyzowane cele oraz gotowy plan realizacji. Po dwudziestu latach autorzy eksperymentu odszukali uczestników badań i okazało się, że osoby, które będąc studentami miały jasno zdefiniowane cele oraz plan ich realizacji osiągnęły znacznie większą pozycję finansową, miały dużo wyższy poziom zadowolenia z życia i poczucia szczęścia, niż pozostałe 97 procent (Adler, 1997).

Cele zapewniają ludziom poczucie kierunku, nadają sens działaniom, motywują i pozwalają oceniać postępy.

Sukces osiągają osoby, które odpowiednio interpretują rezultaty własnych działań. Badania Seligmana (1990) wykazały, że osoby, które optymistycznie interpretują zgodne i niezgodne z oczekiwaniami rezultaty swoich działań osiągają lepsze wyniki zawodowe. Pesymiści poddają się w sytuacji porażki, optymiści dążą do celu do momentu osiągnięcia sukcesu.

Według Coveya (1996) podstawą sukcesu jest etyka charakteru, czyli spójność wewnętrzna, wierność, pokora, odwaga, umiar, cierpliwość, sprawiedliwość, prostota, pracowitość i skromność. Jeffrey Pfeffer (2011) studiując w latach 1980-1990 w Kalifornii życiorysy ludzi sukcesu wyodrębnił sześć wspólnych cech pozwalających owy sukces osiągnąć: energia i wytrzymałość fizyczna, konieczna do ciężkiej pracy, umiejętność koncentracji, wrażliwość i co za tym idzie świadomość potrzeb innych ludzi, elastyczność, czyli umiejętność zmiany środowiska, zdolność do tolerowania konfliktów i wyciszania się.

Według Roberta W. Bly'a (2000) osiągnięcie sukcesu przez ludzi jest możliwe dzięki umiejętnemu wykorzystaniu dostępnych środków, znajomości własnego celu i nie jest dziełem przypadku. Podstawą umiejętnością jest utrzymanie w harmonii takich czynników jak zdrowie, kariera, stosunki między ludźmi i pieniądze. Osoby osiągające sukces są pewne siebie, uparcie dążą do wyznaczonego celu i mają poczucie, że przede wszystkim sobie zawdzięczają sukces (Simonton, 2010).

Jak pisze Gegory Berns (2011) ludzie sukcesu stale dążą do celu, podejmują nowe wyzwania i odczuwają z tego powodu ogromną satysfakcję. Nie ma wątpliwości, że ogromne znaczenie na rozwój i dążenie do celu ma środowisko rodzinne i postawa rodziców. Osoby, które w dzieciństwie były zwalniane z odpowiedzialności i pozbawione obowiązków nie potrafią efektywnie funkcjonować na rynku pracy (Seligman, 2000). Według M. Seligmana (2000) ludzie zaradni zawodowo wierzą we własne siły, są optymistami i racjonalistami. Zazwyczaj osoby racjonalne są krytyczne i sceptyczne wobec nowości. Stąd duża potrzeba optymizmu i zdolności postępowania wbrew swoim doświadczeniom, aby zyskać nowe.

Sukces jest następstwem umiejętności, wiedzy, włożonego wysiłku, doświadczenia a także szczęścia (L. Kanarski, 2002). Witaszek (2006) twierdzi, że o sukcesie zawodowym decyduje koncentracja na problemach i gotowość ich rozwiązania mimo pojawiających się barier zewnętrznych i wewnętrznych. Ludzie sukcesu potrafią poradzić sobie w trudnych sytuacjach, przezwyciężać niepokój i utrzymywać przyjęty kierunek działania oraz samodzielnie podejmować decyzje, przy czym tolerują uczucia zagrożenia, niepokoju i niepewności.

Największe pobudzenie "systemu nagrody" w mózgu powoduje jej oczekiwanie, nie samo osiągnięcie. Jemes Dabbs (1998) badał poziom hormonów u przedstawicieli różnych zawodów i zauważył, że ludzi sukcesu cechuje wyższy poziom dopaminy i testosteronu. Podejmowanie wyzwań rozbudza emocje takie jak duma i satysfakcja, mózg wydziela dopaminę, odpowiedzialną za odczuwanie przyjemności.

Zdaniem Daniela Golemana (2011) główną rolę w odnoszeniu sukcesów życiowych pełni inteligencja emocjonalna, którą można rozwijać i kształtować zależnie od własnej samoświadomości. Na inteligencje emocjonalną składa się pięć kompetencji:
  • samoregulacja, czyli panowanie nad swoimi impulsami, stanami wewnętrznymi, emocjami oraz elastyczność, kreatywność i innowacyjność,
  • samoświadomość, tzn. świadomość emocjonalna, czyli wiedza o swoim sposobie reagowania w sytuacjach stresowych, emocjonalności, stanach wewnętrznych, potrzebach oraz wiara w siebie i adekwatna ocena swoich możliwości,
  • motywacja, czyli świadomy wybór kierunku dążeń, zaangażowanie, optymizm i inicjatywa,
  • umiejętności społeczne, inaczej wywieranie wpływu na innych, ale także rozwiązywanie konfliktów, przewodzenie, dążenie do porozumienia, budowanie dobrych relacji, współpracy, wzmacnianie więzi i współdziałanie w zespole,
  • empatia, czyli świadomość własnych uczuć oraz odczuć i potrzeb innych osób, zrozumienie, dzielenie się i wspieranie oraz wzmacnianie potencjału zespołu.

Nancy Andreasen (2006) pisze, że ludzi sukcesu cechuje buntowniczość, indywidualizm, odwaga, wytrwałość, rozrywkowa natura i ciekawość oraz bystrość umysłu (IQ 120-130). Inteligencja jest niezwykle przydatna, ponieważ umożliwia wykonanie bardzo trudnych zadań i pomaga dobrze ocenić własne możliwości, jednak według Joanny Heidtman (2006) tylko 20 procent osób z wysokim ilorazem inteligencji osiąga sukces zawodowy, co potwierdza badanie, w którym porównywano IQ osób, które osiągnęły sukces zawodowy. Wyniki badania pokazały, że największe kariery robią osoby, o przeciętnym ilorazie inteligencji, natomiast z silną potrzebą osiągnięć, wytrwałością i energią.

Reasumując, sukces zawodowy według badaczy zależy od wielu czynników, do których można zaliczyć cechy psychologiczne, umiejętności, wiedzę, płeć, wiek, kulturę organizacji, styl kierowania. Nie istnieje całkowita zgodność co do znaczenia określonych czynników. Mimo wielu badań w zakresie uwarunkować sukcesu zawodowego nie uzyskano precyzyjnych i jednolitych odpowiedzi. Pytania dotyczące czynników sukcesu nadal wydają się być otwarte.


    Autorka jest psychologiem, trenerem kompetencji miękkich i twardych, managerem HR i coachem. Ukończyła psychologię na Wydziale Stosowanych Nauk Społecznych Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie. Szczególnie interesuje ją psychologia społeczna, psychologia biznesu i seksuologia.



Opublikowano: 2015-11-14



Oceń artykuł:


Skomentuj artykuł
Zobacz komentarze do tego artykułu