Tarczyca - rola i działanie

Tarczyca i gruczoły przytarczyczne zlokalizowane są w szyi, zaliczając się do układu wewnątrzwydzielniczego, obok narządów należących do układu oddechowego i pokarmowego. Gruczoł tarczowy (tarczyca, łac. glandula thyroidea) jest zlokalizowany w przedniej okolicy szyi, u dołu, na poziomie między piątym kręgiem szyjnym, a pierwszym kręgiem piersiowym. Masa gruczołu jest nieco większa u kobiet niż u mężczyzn, podlega także okresowym wahaniom w zależności od występowania menstruacji i ciąży (Ślusarczyk, Buliński, Legierska 2014).

Przytarczyce zaś to jedne z najmniejszych narządów, występują zwykle w liczbie czterech, choć może ich być znacznie więcej, położone są na tylnej powierzchni płatów tarczycy (tamże).

Hormony tarczycy (T4 i T3) warunkują rozwój i funkcjonowanie organizmu we wszystkich okresach życia, a czynność tarczycy zależy między innymi od podaży jodu i nagłego zwiększenia jego wychwytu przez ten gruczoł. Od hormonów T4 i T3 zależy funkcjonowanie wielu układów organizmu np. układ nerwowy i kostno-mięśniwy, termo geneza, metabolizm, dojrzewanie płciowe, bilans wodny itd.

Tarczyca gromadzi zapas hormonów wystarczający na kilka tygodni (Kajdaniuk, Marek 2014). W prawidłowym funkcjonowaniu tarczycy duże znaczenie ma tyreotropina (TSH) - hormon płata przedniego przysadki, będący silnym czynnikiem wzrostowym dla tarczycy, sprawia, że wydziela więcej hormonów. Z kolei na wydzielanie TSH stymulująco działa tyreoliberyna (TRH) - hormon podwzgórza, hamująco zaś dopamina. Wzajemny wpływ hormonów i neuroprzekaźników ukazuje w jak dużej zależności pozostają układy organizmu - substancje produkowane w jednym układzie mają wpływ na inne obszary organizmu, także układ nerwowy, od którego zależy nasz stan psychiczny.

Po raz kolejny zatem okazuje się, że podział na ciało i umysł jest dość sztuczny.

Nadczynność tarczycy

Nadczynność tarczycy jest to zespół objawów klinicznych, wywołanych nadmierną produkcją hormonów tarczycy. Tarczyca może produkować nadmierną ilość hormonów sama z sienie. Wówczas stężenie TSH jest obniżone, a źródłem nadprodukcji jest gruczoł tarczowy jak w chorobie Gravesa-Basedowa. Mówimy wtedy o nadczynności pierwotnej. Może również zajść sytuacja, w której tarczyca jest stymulowana za pomocą zwiększonego TSH np. w wyniku gruczolaka przysadki - mamy wtedy do czynienia z nadczynnością wtórną (Hasse-Lazar, Jarząb 2014). Nadczynność może przebiegać także w postaci subklinicznej, gdzie jedynym objawem jest obniżone stężenie TSH.

Objawy nadczynności są takie same niezależnie od przyczyny i dotyczą wszystkich narządów i układów, objawy nadczynności ilustruje Tabela 1.

Tabela 1.  
 

Układ	Objawy
Układ krążenia	Przyspieszenie akcji serca Dodatkowe skurcze nadkomorowe Napadowe, utrwalone migotanie przedsionków Niewydolność krążenia Wzrost ciśnienia tętniczego
Układ nerwowy	Drżenie drobnofaliste rąk Labilność emocjonalna Gonitwa myśli Utrudnione logiczne myślenie Objawy psychotyczne Obniżenie nastroju
Układ pokarmowy	Przyspieszony pasaż jelitowy Częstsze wypróżnienia Zaburzenia wchłaniania Spadek masy ciała Wzmożony apetyt
Układ oddechowy (w ciężkiej niedoczynności)	Hiperwentylacja Zmniejszenie pojemności życiowej płuc Duszności
Układ endokrynny i rozrodczy	U mężczyzn ginekomastia, zaburzenia wzwodu U kobiet: skąpe miesiączki przy cyklach zwykle owulacyjnych
Układ ruchu	Osłabienie siły mięśniowej Zaniki mięśniowe Łagodna hiperkalcemia Może skutkować zmniejszeniem masy kostnej i rozwojem osteoporozy
Skóra i jej przydatki	Wzmożona potliwość i wilgotność skóry Poszerzenie naczyń skórnych Wypadanie włosów Łamliwość paznokci

Na podstawie Hasse-Lazar, Jarząb 2014

Choroba Gravesa-Basedowa to choroba autoimmunologiczna, przeciwciała przeciw receptorom dla TSH stymulują tarczycę do wzrostu i zwiększonej produkcji hormonów (tamże). Jest najczęstszą przyczyną nadczynności u dorosłych na terenach z prawidłową podażą jodu, częściej chorują kobiety, a szczyt zachorowań przypada między 20 a 40 rż. Uważa się, że w ujawnieniu choroby znaczenie może mieć silny stres emocjonalny.

Do typowych objawów należy rozlane wole naczyniowe, nadczynność tarczycy i orbitopatia dawniej zwana wytrzeszczem złośliwym, która dotyka 25-50 % chorych (Wickwar i wsp. 2015b). Objawy orbitopatii obejmują zaczerwienienie spojówek, spuchnięcie powiek i wytrzeszcz (Dickinson 2010).

Choroby tarczycy a zaburzenia psychiczne

Świadomość związków między zaburzeniami psychicznymi a poziomem hormonów tarczycy wzrastała od 1888 od czasu opublikowania w Londynie pracy na temat obrzęku śluzowatego. Niedoczynność tarczycy łączona jest często z objawami depresyjnymi, zaś nadczynność kojarzy się z niepokojem, obniżeniem nastroju, chwiejnością emocjonalną, zaburzeniami uwagi i koncentracji, jak również z podwyższonym nastrojem (manią) i depresją, szczególnie u osób starszych (Migdal, Hennessey 2013). Zarówno w nadczynności jak i niedoczynności tarczycy mogą występować następujące objawy:

• depresja;
  
• spadek zainteresowań;
  
• spadek odczuwania przyjemności;
  
• spadek libido;
  
• spadek wagi;
  
• wzrost wagi;
  
• spadek apetytu;
  
• wzmożony apetyt;
  
• bezsenność;
  
• senność;
  
• niepokój i lęk;
  
• męczliwość;
  
• słaba pamięć;
  
• zaburzenia funkcji poznawczych;
  
• osłabiona koncentracja;
  
• zaparcia (za Hennesey, Jackson 1996).

Jak łatwo zauważyć, zarówno nadczynność jak i niedoczynność tarczycy mają wiele wspólnych objawów z zaburzeniami nastroju, dlatego wskazana jest duża czujność w stawianiu diagnozy. W niektórych badaniach udowodniono, że około 1/3 pacjentów chorujących na depresję ma obniżone stężenie TSH (Migdal, Hennessey 2013). Jednocześnie około 20% pacjentów przyjmowanych do szpitala z powodu chorób psychicznych takich jak schizofrenia i zaburzenia nastoju może mieć podwyższone stężenie T4, lub rzadziej T3. Poziom TSH u tych osób jest zwykle prawidłowy, jednak u około 90% pacjentów obserwuje się mniejszą odpowiedź TSH na podanie stymulującego hormonu TRH. Nieprawidłowości zwykle ustępują samoistnie po około dwóch tygodniach (tamże).

Jednocześnie należy zaznaczyć, że szereg leków stosowanych w psychiatrii może wpłynąć na wyniki testów laboratoryjnych badających stężenie TSH i hormonów tarczycy. Ponadto w związku z odkrytą przez Ashera zależnością, zgodnie z którą obniżony poziom hormonów tarczycy sprzyja wystąpieniu objawów depresyjnych, prowadzono szereg badań, analizujących wpływ podania T4 i T3 na usunięcie objawów depresji. Wyniki, choć obiecujące, wymagają wsparcia dodatkowymi badaniami (tamże).

Jednocześnie warto zauważyć, że choroba Hashimoto i choroba Gravesa-Basedowa to schorzenia przewlekłe, charakteryzujące się mnogością objawów, które wpływają na wiele obszarów funkcjonowania człowieka, i wymagają od niego sporego wysiłku. Choroby somatyczne mogą wpływać na samopoczucie psychiczne cierpiących na nie osób.

Metodologia

Celem niniejszego opracowania jest dokonanie przeglądu aktualnej literatury i badań na temat związków nadczynności tarczycy z szeroko pojętymi funkcjami psychicznymi. W celu dokonania przeglądu posłużono się bazą PubMed gdzie wpisano następujące słowa kluczowe: "Hyperthyroidism" + "psychology". Wprowadzono dodatkowe ograniczenia w wyświetlaniu wyników, kryteria wyszukiwania miały uwzględniać datę publikacji od 2015 do momentu wyszukiwania (14.12.2017r).

Dla słów kluczowych uzyskano 37 wyników, z czego do przeglądu zakwalifikowano 15 prac. Zdecydowano się wyłączyć prace opisujące studium przypadku (6 publikacji), prace nie na temat (9 publikacji), prace dotyczące randomizacji testów (4 publikacje) oraz badania na zwierzętach. Publikacje zakwalifikowane można podzielić pod względem tematycznym w następujący sposób:

• zaburzenia nastroju: 3 publikacje;
  
• prace dotyczące choroby gravesa-basedowa w tym orbitopatii: 7 publikacji;
  
• prace dotyczące funkcji poznawczych: 4 publikacje;
  
• prace dotyczące czynników ryzyka i czynników spustowych i akceptacja choroby: 2 publikacje.

Należy zauważyć, że jedną pracę zakwalifikowano zarówno do grupy tematów związanych z zaburzeniami nastroju jak i do grupy dotyczącej zaburzeń poznawczych.

Opis prac

Pierwszym z obszarów badawczych jakie wyłoniły się w trakcie analizy były badania dotyczące akceptacji choroby i czynników ryzyka. Morchiladze i wsp. (2016) analizując 292 przypadki pacjentek, u których w trakcie ciąży obserwowano nieprawidłowości w czynności tarczycy, w porównaniu do 58 kobiet z grupy kontrolnej ustalili, że wśród czynników ryzyka zaburzeń tarczycy znajdują się: występowanie chorób tarczycy i cukrzycy w rodzinie, niskie dochody ekonomiczne, niekorzystne warunki życia i niezdrowe nawyki żywieniowe. Drugie z zakwalifikowanych badań wykazało, że wśród osób z nadczynnością tarczycy dominuje poczucie, że ich ciało nie może zaznać odpoczynku, oraz że tracą kontrolę nad emocjami. Obie grupy badanych, zarówno z nadczynnością jak i niedoczynnością tarczycy odczuwały wpływ objawów na ich codzienne funkcjonowanie, jednak osoby z niedoczynnością zmagały się przede wszystkim ze zmęczeniem i wyczerpaniem (Nexo 2015).

Druga grupa badań dotyczyła związków między nadczynnością tarczycy a funkcjami poznawczymi (jak np. koncentracja czy uwaga). Interesujące badania przeprowadził Gobel i wsp. (2017). U 29 zdrowych mężczyzn wywołano stan zbliżony do łagodnej nadczynności tarczycy poprzez podawanie hormonów tarczycy przez 8 tygodni. Mężczyzn badano w tym czasie za pomocą testów werbalnego uczenia się (AVLT i VLMT) oraz neuroobrazowania, analizując przepływ krwi w poszczególnych obszarach mózgu. Badani wykazywali zwiększony przepływ krwi w tylnych rejonach móżdżku,a im większy był, tym lepiej wypadali w teście werbalnego uczenia się. Na podstawie tych wyników można stwierdzić, że czynność mózgu (a móżdżku w szczególności) jest regulowana przez hormony tarczycy.

Hu i wsp. (2016) swoją pracę ukierunkowali na badanie związku między łagodnymi zaburzeniami poznawczymi wieku podeszłego i chorobą Alzheimera, a zaburzeniami czynności tarczycy. Analiza obejmowała osoby po 50 roku życia, przebadano 77 osób zdrowych, 64 osoby z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi i 154 osoby ze zdiagnozowaną chorobą Alzheimera. Wśród osób badanych znalazło się 88,1% ze zdrową tarczycą, 4,7% z niedoczynnością tarczycy, 3,1 % osób z subkliniczną postacią niedoczynności i 4,1% osób z subkliniczną postacią nadczynności. Badania nie wykazały związku, jednak niski poziom TSH zwiększał ryzyko zapadnięcia na chorobę Alzheimera. Autorzy zauważają, że zaburzenia w czynności tarczycy mogą wpływać na pogorszenie funkcjonowania organizmu w układzie sercowo-naczyniowym, co z kolei stanowi udowodniony czynnik ryzyka wystąpienia choroby Alzheimera. Mimo wszystko autorzy wskazują, że wyniki ich badania świadczące o braku związku między niedoczynnością tarczycy a łagodnymi zaburzeniami poznawczymi u starszych potwierdzają wyniki innych prac.

Dai i wsp. (2015) podjęli się zbadania, jak przebiega proces podejmowania decyzji u pacjentów z nadczynnością tarczycy, w oparciu o wyniki testu Stroop'a i Iowa Gambling Task (IGT). Ostatnia z wyżej wymienionych metod polega na wybieraniu kart spośród czterech zestawów, osoba poddawana badaniu dysponuje na początek kwotą 2000 wirtualnych dolarów. Jej zadaniem jest wygrać jak najwięcej pieniędzy i stracić jak najmniej. Po wybraniu kart osoba badana otrzymuje pewną kwotę pieniędzy, jednak po wybraniu niektórych kart początkowo się zyskuje, ale później traci. Zestawy kart różnią się pod względem możliwych wysokości wygranych i straty - karty z zestawu A i B generują wyższe wygrane, lecz możliwe są także wyższe straty. Korzystanie wyłącznie z zestawu A i B powoduje zakończenie gry z ujemnym skutkiem (Jaracz, Borkowska 2012). Wyniki badania wykazały, że pacjenci z nadczynnością tarczycy gorzej wykonywali test Stroop'a niż zdrowa grupa kontrolna, czas reakcji w warunkach niezgodnych był wydłużony. W IGT pacjenci z nadczynnością tarczycy mieli większą niż zdrowi tendencję do wybierania kart z zestawów A i B, które zostały uznane za niekorzystne. Wykazywały również mniejszą niż zdrowi skłonność do dostrzegania skutków odroczonych kar, prawie zawsze wybierały kartę gwarantującą wyższą natychmiastową nagrodę, nie będąc w stanie przyswoić zasady, zgodnie z którą ta karta w przyszłości przynosiła większe straty. Wyniki sugerują, że osoby z nadczynnością tarczycy cierpią na upośledzenie funkcji wykonawczych, autorzy podejrzewają, że mechanizm, który za to odpowiada dotyczy poziomu dopaminy przy zaburzeniach tarczycy. Niezwykle istotne jest, że badacze pragnąc wykluczyć emocjonalne czynniki zakłócające nie włączyli do badania osób z nadczynnością tarczycy zmagających się z lękiem. W badaniu nie wykazano związku pomiędzy czasem chorowania i poziomem hormonów, a wynikami IGT.

Trzeci z obszarów badawczych, który znalazł się w kręgu zainteresowań naukowców dotyczył choroby Gravesa-Basedowa. Delfino i wsp. (2017) badali jakość życia tych pacjentów, która okazała się niższa niż u osób zdrowych. Na jakość życia tych pacjentów wpływ miało ograniczenie aktywności i zmiany w wyglądzie. Im poważniejsze symptomy tym gorsza jakość życia.

Jellema i wsp. (2017) badali jakość życia pacjentów z orbitopatią w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa przed i po operacji, za pomocą kwestionariuszy GO-QoL i TED-QoL. Wśród 59 osób badanych piętnaścioro przeszło nie jedną, a dwie operacje. Jakość życia pacjentów po operacji znacznie wzrosła, zarówno dzięki poprawie widzenia jak i poprawie wyglądu. Autorzy zauważają, że ich badanie nie wykazało związku pomiędzy czasem chorowania, a jakością życia, co jest interesujące, gdyż można by się było spodziewać, że dłuższy czas trwania choroby może sprzyjać adaptacji poprzez obniżenie wewnętrznych standardów. To zagadnienie wymaga dalszych badań.

Iacobaeus i Sahlin (2016) również podjęli się badania jakości życia pacjentów z orbitopatią w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa po operacji okulistycznej. Badano pacjentów operowanych z powodu orbitopatii w Szpitalu Okulistycznym św. Eryka w Sztokholmie między styczniem 2006 a czerwcem 2009 roku. W badaniu uczestniczyło 62 pacjentów, którzy przed operacją wypełnili kwestionariusz GO-QOL. Kwestionariusz został ponownie wysłany do tych osób w styczniu 2013 roku, spośród 62 osób 50 odesłało kwestionariusze. Wyniki poddano analizie statystycznej. Większość pacjentów uzyskała poprawę jakości życia wyrażoną w przynajmniej 10-cio punktach, na jednej lub na dwóch badanych skalach (wzrok i wygląd), 88% pacjentów poleciłoby poddanie się operacji, 80% wskazywało, że operacja wywarła pozytywny wpływ na ich życie, 10 % pacjentów wskazywało na wystąpienie niepokojących skutków ubocznych po operacji.

Badania Strempel (2016) koncentrowały się na znalezieniu odpowiedzi na pytanie, czy istnieje związek pomiędzy pojawieniem się wytrzeszczu, a doświadczanymi wcześniej stresującymi sytuacjami i wydarzeniami w życiu. W badaniu wzięło udział 64 pacjentów, których przebadano kwestionariuszami dotyczącymi współwystępowania trudności psychospołecznych, jakości życia, zaplecza socjalno-bytowego i stresujących wydarzeń życiowych. Wyniki analizy wykazały, że 60% badanych w miesiącach poprzedzających wystąpienie wytrzeszczu doświadczyło stresujących wydarzeń życiowych, głównie śmierci bliskiej osoby. Ponadto osoby te miały niski status społeczny, były nieusatysfakcjonowane swoją pracą zawodową, związkiem i warunkami życiowymi. Badacze na podstawie swoich wyników sformułowali wniosek, że choroba Bravesa-Basedowa będąca chorobą autoimmunologiczną może być w znacznym stopniu wywoływana przez czynniki psychospołeczne.

Wickwar i wsp. (2015a) również zajęli się badaniem wpływu operacji okulistycznych na jakość życia pacjentów z wytrzeszczem w chorobie Gravesa-Basedowa. Ich zainteresowania badawcze koncentrowały się wokół tego, na jakie aspekty odczuwanej jakości życia (wzrok czy wygląd) wpływa operacja, oraz na odpowiedzi na pytanie czy jakieś czynniki demograficzne mają szczególne znaczenie w zmianie jakości życia po operacji. W badaniu wzięło udział 123 osoby, które przebadano przed operacją oraz dwukrotnie po wykonaniu zabiegu, w 6 tygodni i 6 miesięcy po operacji. Jakość życia związana z funkcjonowaniem wzroku nie poprawiła się znacząco po operacji, jednak jakość życia zależna od wyglądu wzrosła w 6 tygodni po zabiegu, by wzrosnąć także po 6 miesiącach, osiągając tym samym istotność statystyczną dla tej skali. Badacze sugerują, że oddziaływania psychologiczne ukierunkowane na poznawcze procesy związane z wyglądem, szczególnie na subiektywne spostrzeganie własnej atrakcyjności mogą wzmocnić poprawę jakości życia pacjentów po operacji. Wniosek ten wymaga weryfikacji w dalszych badaniach.

Wickwar i wsp. (2015b) opublikowali również wyniki badań nad czynnikami mającymi znaczenie dla poziomu jakości życia pacjentów kierowanych na operację okulistyczną z powodu wytrzeszczu w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa. Autorzy badali znaczenie czynników społecznych, psychologicznych i klinicznych. Dowiedziono, że czynniki takie jak bardziej zaawansowany wiek, asymetryczny wytrzeszcz oraz skłonność do depresyjnego nastroju są związane z niższą jakością życia dotyczącą widzenia. Jednocześnie im wyższą wagę badani przywiązywali do wyglądu, a także im gorzej go oceniali tym niższa była ich jakość życia związana z wyglądem. Na ten aspekt jakości życia miała także wpływ spostrzegana widoczność ich zaburzenia oraz depresyjny nastrój. Osoby biorące udział w badaniu wykazywały także wyższy poziom lęku i depresji niż obecny w populacji ogólnej, a nawet niż w populacji osób z widocznymi schorzeniami. Badacze sugerują, że cierpienie wywołane deformacjami w związku z wytrzeszczem jakie przeżywają pacjenci może być bardziej dotkliwe, niż wskazywały to wcześniejsze badania. Ponadto dowiedziono, że jakość życia związana z wyglądem jest zależna od płci - kobiety przeżywają silniejszy stres związany ze zmianą wyglądu i spadkiem atrakcyjności niż mężczyźni. Ogólny wniosek jaki autorzy wyciągnęli ze swoich badań dotyczy konieczności zabezpieczenia chorym wsparci psychologicznego, w związku ze zwiększonym prawdopodobieństwem rozwinięcia zaburzeń lękowych i depresyjnych.

Lin, Lee i Liao (2015) również badali jakość życia u pacjentów z orbitopatią Gravesa. Badanie wykazało, że jakość życia osób biorących udział w badaniu zależy w dużym stopniu od dotkliwości symptomów i zaawansowania choroby. Co ciekawe badacze odkryli związek pomiędzy występowaniem podwójnego widzenia, a spadkiem jakości życia związanej z wyglądem, co nie koresponduje z dotychczasowymi wynikami podobnych badań, z których wynikało, że podwójne widzenie wiąże się przede wszystkim z obniżeniem tych sfer jakości życia, które wynikają z funkcjonowania wzroku. Autorzy sugerują, że ten stan rzeczy może mieć związek z występowaniem zeza u tych osób, z powodu którego mogą się czuć społecznie naznaczone i mniej pewne siebie. Kolejną różnicą w wynikach badań Lin, Lee i Liao w porównaniu do wyników dotychczasowych, jest związek pomiędzy płcią, a wynikami na skali związanej z wyglądem. W tajwańskich badaniach to mężczyźni wypadali gorzej na tej skali, badacze sugerują, że w społeczności tajwańskiej wygląd może mieć większe znaczenie dla mężczyzn niż dla kobiet. Badanie wykazało ponadto, że chorzy w wieku 25-55 lat gorzej oceniają jakość życia związaną z wyglądem niż osoby starsze, być może z uwagi na większą aktywność społeczną, i większe znaczenie przypisywane wyglądowi.

Kolejną grupę badań stanowią prace na temat związków nadczynności tarczycy z wystąpieniem zaburzeń nastroju. Fischer i Ehlert (2017) dokonali przeglądu 20 prac w celu sprawdzenia, którzy pacjenci z zaburzeniami lękowymi są również dotknięci zaburzeniami funkcjonowania tarczycy. Z prowadzonej przez badaczy analizy wyłaniają się trzy główne wnioski: po pierwsze pacjenci z zaburzeniami lękowymi częściej doświadczają zaburzeń w funkcjonowaniu tarczycy, po drugie pacjenci z atakami paniki i fobią społeczną nie różnią się pod względem poziomu parametrów tarczycy, jednak połowa badań wykazała, że osoby te reagują stępioną odpowiedzią TSH na podanie TRH. Trzecim, płynącym z przeglądu Fischer i Ehlerta wnioskiem jest, iż występuje negatywna korelacja między subiektywnie odczuwanymi objawami niepokoju a poziomem TSH.

Gigante i wsp. (2016) badali związek czynników demograficznych i klinicznych z występowaniem choroby afektywnej dwubiegunowej (ChAD) o gwałtowanie zmieniających się cyklach. Nie wykazano związku.

Ritchie i Yeap (2015) sporządzili przegląd prac na temat związków między nadczynnością i niedoczynnością tarczycy a nastrojem i funkcjami poznawczymi. Zgodnie z wynikami opracowania subkliniczna postać nadczynności tarczycy może mieć związek ze zwiększonym prawdopodobieństwem wystąpienia demencji, jednak aby uprawomocnić ten wniosek konieczne jest prowadzenie dalszych badań. Jednocześnie zgodnie z wynikami opracowania brakuje danych potwierdzających związek subklinicznej nadczynności tarczycy z zaburzeniami nastroju. Inaczej przedstawiają się wyniki badań nad związkiem jawnej nadczynności z zaburzeniami nastroju i zaburzeniami poznawczymi. Z analizowanych badań wynika, że u osób z jawną nadczynnością tarczycy wyższy jest poziom lęku niż w populacji ogólnej, a wystąpienie tyreotoksykozy (nadmiar hormonów tarczycy w organizmie) może być czynnikiem spustowym dla ujawnienia dotychczas utajonych zaburzeń psychotycznych. Co więcej jedno z badań wykazało, że pacjenci cierpiący na nadczynność tarczycy są częściej hospitalizowaniu z uwagi na zaburzenia psychiczne, oraz częściej przepisuje się im leki antydepresyjne i przeciwpsychotyczne. Wykazano także, że u osób z ChAD częściej występuje nadczynność tarczycy niż w populacji ogólnej, a osoby ze świeżo rozpoznaną chorobą Gravesa-Basedowa częściej niż grupa kontrolna doświadczają objawów lęku uogólnionego i zaburzeń nastroju. Nadczynność tarczycy występuje także częściej u osób z depresją. Analizowano także badania dotyczące związków między jawną nadczynnością tarczycy za zaburzeniami funkcji poznawczych. Część badań wykazała, że osoby z nadczynnością tarczycy cierpią także na zaburzenia funkcji poznawczych w zakresie uwagi, koncentracji i pamięci słownej, jakkolwiek na podstawie wyników jednego z badań okazało się, że pacjenci z tyreotoksykozą w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa pomimo odczuwanych objawów zaburzeń funkcji poznawczych nie różni się w wynikach testów neuropsychologicznych od populacji ogólnej.

Wnioski

Celem niniejszego opracowania była analiza współcześnie obieranych kierunków badawczych nad nadczynnością tarczycy w kontekście szeroko pojętych zagadnień psychologicznych.

Cytowane w artykule badania koncentrują się wokół zagadnień związanych z czynnikami ryzyka oraz akceptacji choroby, funkcji poznawczych, orbitopatii w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa oraz zaburzeń nastroju. Wpływ osi podwzgórze-przysadka-tarczyca na występowanie zaburzeń depresyjnych był tematem badań od dekad (Fountoulakis 2006), jednak pomimo udowodnionego wpływu hormonów tarczycy na układ nerwowy wiele zagadnień wymaga dalszych badań.

Wśród czynników ryzyka zachorowania na nadczynność tarczycy wskazać można takie, dla których duże znaczenie ma obierany styl życia (Morchiladze i wsp. 2016), jedno z omawianych badań dowiodło ponadto, że wpływ na wystąpienie wytrzeszczu w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa mogą mieć wpływ czynniki psychologiczne. Przeprowadzenie dalszych analiz na tym polu może przynieść interesujące wnioski pomocne w konstruowaniu programów profilaktycznych.

Interesujący kierunek badań wyznaczyła Dai i wsp. (2015), posługując się ciekawą metodą IGT. Być może kolejne badania odpowiedzą na pytanie o przyczyny zaburzeń funkcji wykonawczych u pacjentów z nadczynnością tarczycy. Wydaje się, że w opiece nad pacjentami z nadczynnością tarczycy warto uwzględniać ich spodziewaną większą skłonność do podejmowania impulsywnych decyzji, ukierunkowanych na szybki zysk. Tendencja ta może mieć znaczenie w przestrzeganiu zaleceń, jednak aby potwierdzić tę hipotezę należałoby przeprowadzić kolejne badania.

Wielu badaczy zainteresowała jakość życia pacjentów z orbitopatią tarczycową, która jest schorzeniem widocznym, upośledzającym zdolność widzenia i wpływającym na samoocenę. Możliwość badania jakości życia pacjentów z orbitoparią dostarczył test GO-QOL, który przetłumaczono także na język polski (Sawicka-Gutaj i wsp. 2015). Z przytoczonych badań wynika, że orbitopatia wpływa na jakość życia pacjentów, a zabieg chirurgiczny w przeważającej części przypadków wpływa na poprawę jakości życia chorych. Jednocześnie badacze sugerują, że wsparcie psychologiczne w leczeniu może wpłynąć na wzrost jakości życia pacjentów, z uwagi na duże znaczenie przypisywane subiektywnym odczuciom dotyczącym własnego wyglądu.

Wnioski płynące z przeglądu badań na temat związków z nadczynnością tarczycy za zaburzeniami nastroju wskazują, że diagnoza zaburzeń depresyjnych i lękowych winna się odbywać z najwyższą starannością i różnicować pacjentów endokrynologicznych od psychiatrycznych. Nie powinno się także wykluczać współwystępowania różnych zaburzeń u jednego chorego. Fischer i Ehlert zauważają, że diagnostyka laboratoryjna poprzestająca na badaniu poziomy hormonów tarczycy może być niewystarczająca dla wykluczenia zaburzeń w funkcjonowaniu tego gruczołu. Praca w interdyscyplinarnych zespołach mogłaby zatem znacząco wpłynąć na poprawę efektów leczenia.

---

Autorka jest psychologiem w trakcie specjalizacji klinicznej i psychoterapeutką po szkoleniu akredytowanym przez Polskie Towarzystwo Psychiatryczne. Wraz z mężem prowadzi stronę internetową poświęconą psychologii i fizjoterapii. Prowadzi także własną praktykę, pracuje z osobami chorymi somatycznie ale przede wszystkim cierpiącymi na trudności natury psychologicznej.
Zobacz także: www.medycynaholistyczna.com.pl

---

Bibliografia

• Dai F., Yuan L., Fang J., Zhang Q., Wang K., Impaired decision making under risky conditions in the acute phase of Graves' thyroitoxicosis, Neuroscience Lettershttp://dx.doi.org/10.1016/j.neulet.2017.08.058;
  
• Delfino L.C., Zunino A., Sapia V., Croome M.D.C.S., Ilera V., Gauna A.T. Related quality of life questionnaire specific to dysthyroid ophthalmopathy evaluated in a population of patients with Graves' disease.  2017 Jul-Aug;61(4):374-381 Archives of Endorcinology And Metabolism;
  
• Dickinson A.J. Clinical manifestations. W: Wiersinga W.M., Kahaly G.J. (eds). Graves Orbitopathy: A Multidisciplinary Approach, Questions and Answers, 2010 pp, Switzerland;
  
• Fischer S, Ehlert U. Hypothalamic-pituitary-thyroid (HPT) axis functioning in anxiety disorders. A systematic review. 2018 Jan;35(1):98-110. doi: 10.1002/da.22692. Epub 2017 Oct 24 Depression and Anxiety Journal;
  
• Fountoulakis, K. N., Kantartzis, S., Siamouli, M., Panagiotidis, P., Kaprinis, S., Iacovides, A., & Kaprinis, G. Peripheral thyroid dysfunction in depression. 2006 7, 131-137, World Journal of Biological Psychiatry,
  
• Gigante AD, Barenboim IY, Dias RD, Toniolo RA, Mendonça T, Miranda-Scippa Â, Kapczinski F, Lafer B. Psychiatric and clinical correlates of rapid cycling bipolar disorder: a cross-sectional study. 2016 Jun 14;38(4):270-274. Revista Brasileira De Psiquiatria;
  
• Göbel A., Heldmann M., Sartorius A., Göttlich M., Dirk A.L., Brabant G., Münte T.F. Mild Thyrotoxicosis Leads to Brain Perfusion Changes: An Arterial Spin Labelling Study. 2017 Sty;29(1), Journal of Neuroendocrinology;
  
• Hasse-Lazar K. Jarząb B. Nadczynność tarczycy w Klinika nienowotworowych schorzeń tarczycy w: Choroby tarczycy i przytarczyc. Diagnostyka i leczenie. Warszawa 2014, Wydawnictwo Medipage; s. 74-76;
  
• Henessey J. Jackson I.M. The interface between thyroid hormones and psychiatry, Endocrinologist 1996;
  
• Hu Y., Wang Z.C., Guo Q.H., Cheng W., Chen Y.W.. Is thyroid status associated with cognitive impairment in elderly patients in China?  2016 Feb 20;16:11. BMC Endocrine Disorders;
  
• Iacobaeus L., Sahlin S.. Evaluation of quality of life in patients with Graves´ ophthalmopathy, before and after orbital decompression. 2016 Jun;35(3):121-5 Orbit The International Journal on Orbital Disorders, Oculoplastic and Lacrimal Surgery;
  
• Jaracz M., Borkowska A. Iowa Gambling Task - narzędzie do oceny podejmowania decyzji. 2012, tom XLVI, numer 3 strony 461-472, Psychiatria Polska;
  
• Jellema H.M., Saeed P., Mombaerts I., Dolman P.J., Garrity J., Kazim M., Dhrami-Gavazi E., Lyons C., Nieuwkerk P., Mourits M.P.. Objective and subjective outcomes of strabismus surgery in Graves' orbitopathy: a prospective multicentre study. 2017 Jun;95(4):386-391. Acta Ophthalmol.
  
• Kajdaniuk D. Marek B. Fizjologia tarczycy w: Choroby tarczycy i przytarczyc. Diagnostyka i leczenie. Warszawa 2014, Wydawnictwo Medipage;
  
• Kotecka-Blicharz A. Jarząb B. Wole guzkowate nietoksyczne w: Klinika nienowotworowych schorzeń tarczycy. w: Choroby tarczycy i przytarczyc. Diagnostyka i leczenie. Warszawa 2014, Wydawnictwo Medipage; s. 62;
  
• Lin I-C, Lee C-C, Liao S-L Assessing quality of life in Taiwanese patients with Graves' ophthalmopathy, J. Formos. Med. Assoc., 2015 Lis;114(11):1047-54.
  
• Migdal A.L. Hennessey J. V. Psychiatric disorders and thyroid disease w: Endocrine secrets, wyd. 6 Philadelphia 2013, Elsevier Saunders;
  
• Morchiladze N. i wsp. Risk factors of thyroid pathology formation in outpatient pregnant population. Lip. 2016, Georgian Med News;
  
• Mourits M.P., Prummel M.F., Wiersinga W.M., Koornneef L. Clinical activity score as a guide in the management of patients with Graves' ophthalmopathy. 1997 Clin Endocrinol 1997;47:9-14.
  
• Nexo M.A., Watt T., Cleal B., Hegedüs L., Bonnema S.J., Rasmussen A.K., Feldt-Rasmussen U., Bjorner J.B. Exploring the experiences of people with hypo- and hyperthyroidism. 2015, Qualitative Health Research v. 25(7) 845-953;
  
• Ritchie M., Yeap B.B. Thyroid hormone: Influences on mood and cognition in adults. 2015 Jun;81(2):266-75, Maturitas;
  
• Sawicka-Gutaj N., Bednarczuk T., Daroszewski J. , Waligórska-Stachura J., Bolanowski M., Miśkiewicz P., Sowiński J., Ruchała M., GO-QOL--disease-specific quality of life questionnaire in Graves' orbitopathy. 2015;66(4):362-6.Endokrynologia Polska;
  
• Stęchły T. Niedoczynność tarczycy w: Klinika nienowotworowych schorzeń tarczycy w: Choroby tarczycy i przytarczyc. Diagnostyka i leczenie. Warszawa 2014, Wydawnictwo Medipage; s. 66;
  
• Strempel I.. Endokrine Orbitopathie Ein sichtbar psychophysisches Leid,  2016 ? 113:126-130, Ophthalmologe;
  
• Ślusarczyk K. Buliński M. Legierska M. W. Anatomia tarczycy i przytarczyc. w: Choroby tarczycy i przytarczyc. Diagnostyka i leczenie. Warszawa 2014, Wydawnictwo Medipage;
  
• Wickwar S., McBain H., Ezra D.G., Hirani S.P., Rose G.E., Newman S.P.. The Psychosocial and Clinical Outcomes of Orbital Decompression Surgery for Thyroid Eye Disease and Predictors of Change in Quality of Life. 2015a Dec;122(12):2568-76.e1, Ophthalmology;
  
• Wickwar S., McBain H.B., Ezra D.G., Hirani S.P., Rose G.E., Newman S.P. Which factors are associated with quality of life in patients with Graves' orbitopathy presenting for orbital decompression surgery? 2015b Jul;29(7):951-7, Eye.

---

Opublikowano: 2018-05-06

Oceń artykuł:
1
2
3
4
5
6

Skomentuj artykuł
Zobacz komentarze do tego artykułu

• Nadczynność i niedoczynność tarczycy a zaburzenia psychiczne. Nadczynność tarczycy w świetle najnowszych badań
  

  Autor: fatum   Data: 2018-07-10, 10:20:43               Odpowiedz

  Serdecznie dziękuję za artykuł.Jest pomocny.Wiedzy nigdy nie jest za dużo.Pozdrawiam serdecznie.... Czytaj dalej

Zobacz więcej komentarzy